Từ nhận viện trợ thành đối tác phát triển

Trong cuộc phỏng vấn với Tuổi Trẻ nhân dịp 80 năm Quốc khánh Việt Nam, Giám đốc quốc gia Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) tại Việt Nam, ông Shantanu Chakraborty, không chỉ nhận định về vị thế Việt Nam ngày nay mà còn đưa ra một số khuyến nghị phát triển thời gian tới.

Từ nước nghèo trở thành nước thu nhập trung bình

* Việt Nam là một trong các thành viên sáng lập ADB, từng có thời gian nằm trong nhóm nhận được các khoản vay ưu đãi để phát triển từ ADB nhưng thời gian gần đây Việt Nam đã có những thay đổi trong việc quản lý và sử dụng nguồn vốn ODA. Theo ông, điều đó nói lên gì về sự phát triển của Việt Nam?

– Năm 1966, Việt Nam là một thành viên sáng lập của ADB. Chỉ qua mấy thập kỷ, từ một trong những quốc gia nghèo nhất trên thế giới, Việt Nam đã trở thành một quốc gia có thu nhập trung bình thấp và tiến gần đến ngưỡng thu nhập trung bình cao.

Những thành tựu kinh tế đầy ấn tượng đã tạo nên những tiến bộ không ngừng trong phát triển kinh tế – xã hội, giúp Việt Nam đạt được các Mục tiêu phát triển thiên niên kỷ (SDGs) của Liên hợp quốc về xóa đói và giảm nghèo sớm hơn nhiều so với thời hạn đặt ra cho toàn cầu.

ADB rất tự hào vì đã có những đóng góp vào những thành công của Việt Nam trong suốt hơn 30 năm qua, từ khi ADB nối lại hoạt động tại Việt Nam vào năm 1993.

Từ năm 2019, ở vị thế một quốc gia có mức thu nhập trung bình thấp tiến dần đến ngưỡng thu nhập trung bình cao, Việt Nam không còn được tiếp nhận các khoản vay ưu đãi của ADB nữa.

Vị thế này, cùng với những thay đổi trong chính sách quản lý và sử dụng nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) của Chính phủ Việt Nam, đánh dấu một cột mốc quan trọng trong quá trình phát triển của các bạn.

Điều này khẳng định Việt Nam đã ở tầm cao mới trong phát triển, từ vị thế quốc gia tiếp nhận ODA đã trở thành đối tác phát triển của ADB và các thể chế tài chính quốc tế khác trên thế giới.

Cùng với các đối tác phát triển khác, chúng tôi vẫn luôn sẵn sàng hỗ trợ bằng nguồn lực tài chính, kinh nghiệm, năng lực kỹ thuật và chia sẻ tri thức, đáp ứng những yêu cầu của Chính phủ Việt Nam để các bạn đạt được những mục tiêu phát triển bền vững.

Điều cần làm để tăng trưởng 2 con số

* Xét tương quan với các nền kinh tế khác trong khu vực và trong bối cảnh chính sách thuế quan của chính quyền Mỹ, ông đánh giá như thế nào về lợi thế và thách thức của nền kinh tế Việt Nam?

– Trong những năm gần đây, thương mại và vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) là động lực mạnh mẽ cho sự tăng trưởng nhanh chóng của Việt Nam. Tuy nhiên điều này cũng khiến nền kinh tế Việt Nam phải đối mặt với những rủi ro từ các yếu tố bên ngoài.

Về mặt chiến lược, Việt Nam cần tiếp tục tăng cường hội nhập kinh tế hiệu quả hơn, đồng thời giảm thiểu rủi ro bên ngoài bằng cách phát triển kinh tế trong nước để nâng cao năng lực cạnh tranh.

Việt Nam phải chủ động quản lý những rủi ro bên ngoài này bằng một chiến lược đa hướng, kết hợp giữa tăng cường hội nhập với phát triển nội địa cân bằng. Chúng tôi vui mừng khi thấy Chính phủ đã có những chiến lược chuyên biệt về hội nhập quốc tế, nhằm đưa Việt Nam hội nhập kinh tế toàn cầu sâu rộng hơn.

Bằng cách mở rộng quan hệ đối tác thương mại và đầu tư thông qua các khuôn khổ song phương và đa phương như Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) và Hiệp định Thương mại tự do Liên minh châu Âu – Việt Nam (EVFTA), Việt Nam có thể giảm dần sự phụ thuộc vào một số ít thị trường lớn – chẳng hạn như Trung Quốc hoặc Mỹ – do đó giảm thiểu rủi ro phát sinh từ căng thẳng thương mại, xung đột địa chính trị và sự dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu.

Nhờ lợi thế từ vị trí địa lý thuận lợi cho giao thương, Việt Nam có một cơ hội đầy hứa hẹn để tăng cường hội nhập với khu vực. Việc giảm sự phụ thuộc vào một số ít thị trường và phạm vi hẹp của các sản phẩm xuất khẩu là điều cần thiết nhưng Việt Nam vẫn cần mở rộng quan hệ đối tác thương mại ngoài châu Á, đồng thời nâng cấp cơ cấu xuất khẩu theo hướng các sản phẩm có giá trị cao hơn.

Với dân số 100 triệu người và tầng lớp trung lưu đang phát triển nhanh, thị trường nội địa còn nhiều tiềm năng chưa được khai thác. Việt Nam cần mở rộng nhu cầu nội địa cho nền kinh tế cân bằng và bền vững.

Các chính sách thúc đẩy chi tiêu tiêu dùng, phát triển cơ sở hạ tầng và hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ sẽ giúp xây dựng khả năng chống chịu của nền kinh tế trong bối cảnh bất ổn toàn cầu.

* Việt Nam đang hướng đến hai mục tiêu nhân kỷ niệm dấu mốc quan trọng 100 năm vào năm 2030 và 2045. Theo ông, làm thế nào để đảm bảo mục tiêu này có thể thực hiện được, cụ thể là vượt qua bẫy thu nhập trung bình?

– Việt Nam đang theo đuổi mô hình công nghiệp hóa hướng về xuất khẩu, tương tự như nhiều quốc gia đang phát triển trong khu vực. Điều quan trọng là phải nhận thức rằng các động lực tăng trưởng sẽ cần phải thay đổi song song với các đặc điểm cấu trúc của nền kinh tế.

Mục tiêu tăng trưởng 8% đầy tham vọng của Việt Nam cho năm 2025 – và khát vọng tăng trưởng hai con số sau đó để đạt được mục tiêu thu nhập cao vào năm 2045 – là một bài toán với nhiều thách thức khi xét đến các vấn đề liên quan đến cơ cấu kinh tế và áp lực ngày càng tăng từ biến động kinh tế toàn cầu, gián đoạn thương mại và căng thẳng địa chính trị.

Kinh tế Việt Nam được đánh giá là một trong những nền kinh tế năng động và có độ mở lớn nhất trong khu vực Đông Nam Á, trong đó hoạt động thương mại và FDI đóng góp quan trọng cho tăng trưởng. Tốc độ tăng trưởng khoảng 6-7% mỗi năm là cao song vẫn chưa đủ để Việt Nam có thể bứt phá vươn lên quốc gia có mức thu nhập cao như kỳ vọng.

Xét về cơ cấu, Việt Nam vẫn đang tham gia vào mạng lưới sản xuất toàn cầu nhưng ở mức độ đem lại giá trị gia tăng tương đối khiêm tốn, so với nhiều nền kinh tế khác trong khu vực – có phần tụt hậu về năng lực công nghệ cao, cơ sở hạ tầng, dịch vụ hậu cần và kỹ năng lao động. Tình trạng thiếu hụt kỹ năng trong các ngành công nghiệp tiên tiến đặt ra những thách thức hạn chế năng lực cạnh tranh và tăng năng suất trong dài hạn.

Để tăng năng suất và năng lực cạnh tranh cần thiết, nền kinh tế phải chuyển đổi từ nền kinh tế dựa vào yếu tố sản xuất sang nền kinh tế dựa vào công nghệ, tri thức và đổi mới sáng tạo, tận dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo và kiến thức, kỹ năng giá trị cao.

Cải cách chiến lược nhằm cải thiện cơ cấu và củng cố nền tảng của nền kinh tế sẽ là yếu tố thiết yếu để củng cố khả năng chống chịu, duy trì đà tăng trưởng và đảm bảo tăng trưởng cân bằng dài hạn.

Việt Nam vươn lên trong mắt nhà báo Nhật

Trong mắt các nhà báo Nhật, từng góc phố, nụ cười thân thiện họ gặp hôm nay là minh chứng sống động cho khát vọng vươn lên không ngừng của đất nước hình chữ S.