Nở rộ lừa đảo đầu tư chứng khoán theo robot

Không ít lời mời gọi được thêu dệt bằng những mỹ từ như công nghệ hiện đại, tín hiệu chuẩn xác, thậm chí tuyên bố khả năng “mua vùng đáy, bán vùng đỉnh”. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, những tuyên bố hào nhoáng trên các hội nhóm phần lớn là phi thực tế và thường liên quan chiêu trò lừa đảo.

Lợi dụng “trend” robot AI dụ dỗ đầu tư

Chỉ cần lướt qua vài hội nhóm tài chính trên mạng xã hội hoặc gõ cụm từ “đầu tư chứng khoán bằng robot AI” trên công cụ tìm kiếm, nhà đầu tư sẽ bắt gặp hàng loạt lời mời gọi đầy hứa hẹn.

Từ những trang web thiết kế bắt mắt cho tới những nhóm chat kín, nhiều nơi tràn ngập quảng cáo về “robot đầu tư” hay “AI giao dịch thông minh” với cam kết mang lại lợi nhuận vượt trội.

Một số nền tảng như hệ thống D. thậm chí tự nhận sử dụng công nghệ AI robot thông minh để phân tích dòng tiền dựa trên “thuật toán độc quyền” và dữ liệu từ Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cùng các công ty chứng khoán lớn.

Trên website, hệ thống với màu xanh chủ đạo này quảng bá phương châm “mua vào tại vùng đáy, bán ra tại vùng đỉnh” và triết lý “đầu tư chứng khoán luôn có lợi nhuận”.

Một số ứng dụng khác cũng quảng bá công nghệ hiện đại và bán “robo chứng khoán” với mức phí khoảng 3,5 – 7 triệu đồng mỗi năm.

Nói với Tuổi Trẻ, ông Tạ Công Sơn – phụ trách mảng AI của dự án Chống lừa đảo, Founder start-up công nghệ OverBloom, đồng thời là chuyên gia tại phòng AI của một công ty chứng khoán thuộc nhóm dẫn đầu thị trường – cảnh báo rằng nhà đầu tư cần phân biệt rõ giữa các ứng dụng hợp pháp và những cạm bẫy lừa đảo “khoác áo” AI.

Nhiều công ty chứng khoán đã ứng dụng AI để hỗ trợ tư vấn đầu tư, đơn cử như trả lời nhanh các câu hỏi từ vĩ mô đến vi mô, hay tóm tắt báo cáo phân tích dài hàng trăm trang chỉ trong vài phút. Mục tiêu của những ứng dụng này là nâng cao chất lượng dịch vụ, nhưng không phải bán các robot giao dịch tự động cam kết lợi nhuận.

Điều đáng lo ngại, theo ông Sơn, chính là một số đối tượng đã lợi dụng “làn sóng” AI để lừa đảo. Chiêu trò vẫn dựa vào việc đánh vào lòng tham lợi nhuận cao, nhưng được khoác thêm “tấm áo” công nghệ AI hoặc robot để tạo vỏ bọc thuyết phục hơn. Không ít trường hợp đưa ra cam kết lợi nhuận hàng chục phần trăm – một tín hiệu cảnh báo rõ ràng.

“Nếu thật sự có thể mua đúng đáy, bán đúng đỉnh và chắc chắn sinh lời, họ đã dùng vốn của mình để đầu tư, thay vì bán hệ thống “robot” chỉ vài triệu đồng một tháng. Thị trường không “dễ ăn” như thế”, ông Sơn nói.

Không thể dự báo chính xác biến động giá cổ phiếu

Bàn luận thêm về chủ đề này, ông Bùi Văn Huy – phó chủ tịch HĐQT kiêm giám đốc khối nghiên cứu đầu tư Công ty FIDT – lưu ý cần phân biệt rõ giữa giao dịch bằng robot và phân tích, khuyến nghị đầu tư bằng AI. Bởi hình thức giao dịch tự động vẫn bị cơ quan quản lý cấm.

Do vậy, bất kỳ đơn vị nào quảng cáo và cung cấp dịch vụ này đều đang hoạt động trong “vùng xám” pháp lý hoặc là lừa đảo rõ ràng. Ngược lại, hệ thống khuyến nghị bằng AI lại đang nở rộ, đặc biệt khi thị trường bước vào chu kỳ tăng giá, với hình thức này nhà đầu tư cần hết sức tỉnh táo để phân biệt giữa chính thống – lừa đảo.

Theo ông Huy, nếu được sử dụng đúng cách, AI có thể mang lại nhiều lợi thế: xử lý khối lượng dữ liệu khổng lồ, tiết kiệm thời gian, chuẩn hóa kỷ luật giao dịch và loại bỏ yếu tố cảm tính. Tuy nhiên, AI như một “hộp đen” – quá trình xử lý bên trong không phải lúc nào con người cũng hiểu rõ.

Chính sự thiếu minh bạch này có thể bị lợi dụng để thổi phồng công dụng, PR quá mức hoặc thậm chí lừa đảo. Là người “bám” thị trường chứng khoán hơn chục năm, ông Huy khẳng định giá cổ phiếu chịu ảnh hưởng mạnh từ tin tức bất ngờ, thay đổi chính sách và tâm lý đám đông – những yếu tố mà không mô hình nào có thể dự báo hoàn hảo.

“Mọi lời hứa “lợi nhuận chắc chắn” nhân danh AI đều trái bản chất rủi ro của thị trường. Thực tế, không phải sản phẩm nào gắn mác AI cũng thật sự dùng công nghệ AI; có những “robot chứng khoán” chỉ là bảng tín hiệu thủ công hoặc phần mềm đơn giản, được khoác lớp vỏ công nghệ để tạo cảm giác uy tín”, ông Huy cảnh báo.

Ngay cả với các ứng dụng AI hợp pháp, lãnh đạo một công ty chứng khoán cũng chia sẻ với Tuổi Trẻ rằng hiệu quả của công nghệ này phụ thuộc rất lớn vào chất lượng dữ liệu đầu vào. Ở một thị trường mới nổi như Việt Nam, dữ liệu không phải lúc nào cũng đầy đủ, chính xác và minh bạch như tại các thị trường phát triển.

Về bản chất, AI học hỏi từ dữ liệu quá khứ và dựa trên các mô hình xác suất. Điều đó khiến nó gần như bất lực trước những sự kiện bất ngờ, chưa từng có tiền lệ – còn gọi là “thiên nga đen” – như đại dịch, biến động địa chính trị hay chiến tranh.

“Trong những kịch bản như vậy, AI có thể dễ dàng đưa ra quyết định sai lầm. Chính vì thế, “cuộc chơi” với AI trong đầu tư có thể trở nên nguy hiểm hơn bao giờ hết đối với những nhà đầu tư không nhận thức đầy đủ về những giới hạn cố hữu của công nghệ này”, vị này khuyến cáo.

Cẩn trọng với bẫy lừa đảo

Ông Nguyễn Hưng – Co-Founder của Vietnix kiêm đồng sáng lập dự án Chống lừa đảo – cho biết đã tiếp nhận nhiều tố cáo ứng dụng, website do các đối tượng lừa đảo phát triển, với mục tiêu chiếm đoạt tài sản của nhà đầu tư. Những hệ thống này thường được thiết kế với giao diện chuyên nghiệp, sao chép gần như y nguyên các sàn giao dịch hợp pháp, khiến người dùng khó phân biệt thật – giả.

Trên thực tế, toàn bộ chỉ số hiển thị trên các “sàn” này đều do kẻ lừa đảo toàn quyền kiểm soát và điều chỉnh theo kịch bản có sẵn. Khi tham gia, nhà đầu tư thường được tạo cảm giác “thắng” một khoản nhỏ ban đầu, rồi bị dụ dỗ nạp thêm tiền với kỳ vọng lợi nhuận cao hơn. Sau khi số vốn đủ lớn, đối tượng sẽ tìm cách chiếm đoạt toàn bộ.

Nhiều vụ việc đã bị cơ quan công an vạch trần, trong đó có các trường hợp điển hình như Mr. Pips, SKSVIP, giả mạo NEEX hay AJB DIRECT vừa qua. Theo ông Hưng, cốt lõi của vấn đề nằm ở việc phân biệt “AI hỗ trợ” và “AI quyết định”. Ở các công ty hợp pháp, AI chỉ đóng vai trò như một trợ lý – cung cấp thông tin, phân tích dữ liệu để nhà đầu tư tự đưa ra quyết định.

Ngược lại, các robot giao dịch tự động và ứng dụng lừa đảo thường được quảng bá như một “AI ra quyết định” thay nhà đầu tư, kèm lời hứa hẹn về lợi nhuận khổng lồ mà không cần nỗ lực.

“Kẻ lừa đảo thường đánh trúng tâm lý những nhà đầu tư thiếu kinh nghiệm, mong kiếm tiền dễ dàng và đặt niềm tin mù quáng vào các “thuật toán AI toàn năng”. Các đối tượng lợi dụng sự hào hứng của công chúng với các công cụ AI hợp pháp để quảng bá cho sản phẩm của mình”, ông Hưng cảnh báo.