Ông Huỳnh Hồ Đại Nghĩa – thạc sĩ chính sách công, giảng viên chuyên ngành quan hệ quốc tế
Cơ hội vừa gặt nguồn thu lớn, vừa nuôi dưỡng văn hóa và phát triển thương hiệu quốc gia
TP.HCM đang đứng trước cơ hội vàng khi ba xu thế toàn cầu và khu vực cùng hội tụ, tạo nên nền tảng để vươn lên thành “Mega Hub” công nghiệp – thương mại của ASEAN.
Thứ nhất, chuỗi cung ứng toàn cầu đang tái định hình, tăng nhu cầu hình thành nhiều trung tâm logistics mới tại Đông Nam Á. Trong bối cảnh đó, TP.HCM cần nâng cấp để đáp ứng luồng hàng hóa gia tăng, nếu không muốn bị bỏ lại phía sau trong chuỗi trung chuyển khu vực.
Thứ hai, nội dung sáng tạo trở thành “hàng xuất khẩu” mới, mang lại giá trị kinh tế cao và sức mạnh mềm.
Hàn Quốc là minh chứng. Cả năm 2024 vừa qua giá trị xuất khẩu mảng này đạt tới 13,6 tỉ USD và tiếp tục tăng vào năm 2025. Phim ảnh, âm nhạc, trò chơi điện tử, thời trang… không chỉ đem lại nguồn thu lớn mà còn giúp tạo ra “hiệu ứng lan tỏa” cho du lịch, hàng tiêu dùng và dịch vụ.
TP.HCM – trung tâm văn hóa, sáng tạo lớn bậc nhất Việt Nam có cơ hội để biến các ngành sáng tạo thành một trụ cột xuất khẩu mới song hành cùng công nghiệp và thương mại.
Thứ ba, các nền kinh tế tiên tiến coi công nghiệp sáng tạo là động cơ tăng trưởng dài hạn và đầu tư mạnh mẽ vào lĩnh vực này.
Chẳng hạn, Vương quốc Anh đang triển khai chiến lược 10 năm, đầu tư 380 triệu bảng Anh vào đổi mới sáng tạo, phát triển cụm ngành và nâng cao kỹ năng lao động sáng tạo. Vừa nuôi dưỡng văn hóa và thương hiệu quốc gia, vừa trực tiếp tạo việc làm và giá trị kinh tế.
Các “làn sóng” hạ tầng – số hóa – công nghiệp sáng tạo đang cùng lúc dội vào cửa ngõ phía Nam. Nếu hành động quyết liệt, TP.HCM hoàn toàn có thể trở thành đầu mối công nghiệp – thương mại sáng tạo hàng đầu khu vực, giữ vị trí trung tâm của cả tiểu vùng Mekong và ASEAN. Tránh chậm chân.
TP.HCM nên học hỏi nơi nào và “khác” ở đâu?
Hàng nghìn khán giả tham gia E-concert do báo Tuổi Trẻ tổ chức, quy tụ dàn nghệ sĩ nổi tiếng – Ảnh minh họa: VĂN TRUNG
Để bứt phá, TP.HCM cần vừa học hỏi các mô hình thành công trên thế giới, vừa khai thác lợi thế hiếm đô thị nào có được.
Thứ nhất, học hỏi Singapore ở kỷ luật, hạ tầng và thủ tục. Singapore giữ vị trí số một toàn cầu về hiệu quả logistics phần lớn nhờ vận hành theo “chuẩn vàng” về thời gian, chi phí logistics, minh bạch dữ liệu và năng lực trung chuyển vượt trội. TP.HCM cần mô phỏng tinh thần này để tạo lợi thế cạnh tranh trong khu vực, đặc biệt khi kết nối Long Thành – Cái Mép – Tân Sơn Nhất.
Thứ hai, học hỏi Seoul ở tư duy xuất khẩu văn hóa. TP.HCM, với bản sắc văn hóa đa tầng và sức sáng tạo trẻ, hoàn toàn có thể áp dụng mô hình này để tạo ra “thương mại sáng tạo” quy mô khu vực, nâng tầm hình ảnh Việt Nam trên bản đồ quốc tế.
Thứ ba, học hỏi Thâm Quyến ở đổi mới công nghiệp. TP.HCM có cấu trúc nền tảng tương đồng, tạo điều kiện để “leo thang” giá trị công nghiệp.
Thứ tư, học hỏi Dubai/DMCC ở đặc khu thể chế. Để TP.HCM xây dựng các đặc khu thương mại – công nghiệp – sáng tạo với cơ chế sandbox cho công nghệ mới, thu hút các tập đoàn công nghệ, logistics và sáng tạo quốc tế.
Trên hết, khác biệt của TP.HCM chính là lợi thế tổng hợp hiếm có. Trong phạm vi vùng và quốc gia, thành phố hội tụ xưởng sản xuất quy mô lớn (Đông Nam Bộ), thị trường nội địa hơn 100 triệu dân và cửa ngõ logistics quốc tế. Không nhiều đô thị trên thế giới cùng lúc sở hữu cả nền sản xuất – chợ tiêu dùng – hạ tầng giao thương ở khoảng cách ngắn như vậy.
Bản sắc văn hóa phong phú của miền Nam là “nhiên liệu” để phát triển thương mại sáng tạo, khác biệt rõ rệt so với Singapore, Seoul, Thẩm Quyến hay Dubai.
Chính sự kết hợp giữa bài học quốc tế và năng lực bản địa độc đáo sẽ định hình con đường để TP.HCM thành “Mega Hub” công nghiệp – thương mại sáng tạo của ASEAN trong thập kỷ tới.
3 trụ cột chiến lược và giải pháp
Công nghiệp thông minh (Smart Manufacturing Cluster) sẽ là trụ cột then chốt để TP.HCM bứt phá, chuyển dịch sang trung tâm sản xuất giá trị cao trong lĩnh vực: điện tử, thiết bị y sinh, bán dẫn, thiết bị tự động hóa và vật liệu mới.
Để hiện thực hóa mục tiêu, TP cần nâng cấp các khu công nghiệp thế hệ mới tại hành lang Thủ Đức – Dĩ An – Phú Mỹ với hạ tầng dữ liệu tốc độ cao, năng lượng tái tạo, hệ thống xử lý chất thải tuần hoàn và các trung tâm thử nghiệm robot – IoT.
Khởi động chương trình “Make in HCMC” tập trung vào 5 ngành ưu tiên gồm: thiết bị tự động hóa, y sinh, thiết bị năng lượng, module điện tử và vật liệu xanh, đi kèm ưu đãi thuế R&D và cơ chế khấu hao nhanh cho dây chuyền công nghệ.
Xây dựng liên minh nhân lực bán dẫn – tự động hóa giữa trường đại học, doanh nghiệp và địa phương, học hỏi mô hình cụm sáng tạo và công nghệ của Anh, kết hợp vốn công với đối ứng tư nhân để thúc đẩy mạnh mẽ R&D ứng dụng.
Thương mại sáng tạo (Creative Trade Hub) là động cơ tăng trưởng mới, đưa TP.HCM thành trung tâm xuất khẩu giá trị văn hóa – sáng tạo của khu vực. Biến âm nhạc, điện ảnh, thời trang, thiết kế, game và nghệ thuật thị giác thành những “mặt hàng thương mại” tạo giá trị cao, kéo theo các ngành du lịch, bán lẻ và xuất khẩu văn hóa.
Trọng tâm là hình thành một Vùng thương mại tự do cho sản phẩm sáng tạo (Creative Free Trade Zone – CFTZ), nơi quy trình sản xuất, phân phối và giao dịch bản quyền được tối ưu hóa cho thị trường khu vực và quốc tế.
Để hiện thực hóa, cần thành lập CFTZ tại Thủ Thiêm – Thủ Đức, với cơ chế miễn thuế nhập nguyên phụ liệu sáng tạo, kho tạm nhập – tái xuất cho đạo cụ, máy quay, thiết bị biểu diễn, cùng thủ tục “một cửa” bản quyền và hải quan.
Vận hành Quỹ TP.HCM cho nội dung số & thiết kế (kết hợp vốn công – tư) để tài trợ đồng sản xuất phim, series quốc tế, tổ chức festival âm nhạc và xây dựng showroom thời trang – thiết kế “Made in HCMC”. Phát triển hệ sinh thái game và eSports với các chương trình tăng tốc cho studio game, học phần eSports trong trường đại học và đăng cai giải đấu khu vực.
Logistics – thương mại số xuyên biên giới là trụ cột thứ ba, kết nối và khuếch đại sức mạnh của hai trụ cột còn lại. Mục tiêu hợp nhất các đầu mối chiến lược Long Thành – Tân Sơn Nhất – Cái Mép -Thị Vải – ICD thành một trục logistics đa phương thức, tích hợp hải quan số và nền tảng thương mại điện tử để biến TP.HCM thành cửa ngõ hàng hóa và dữ liệu của cả tiểu vùng Mekong.
Để tận dụng cơ hội, TP cần triển khai hải quan số. Phát triển hành lang lạnh và nhanh với tuyến Long Thành – Cái Mép cho hàng nông sản và dược phẩm, hoàn thiện kết nối đường sắt nhẹ hoặc đường bộ cao năng lực giữa các trung tâm ICD/Logistics Park với cảng và sân bay.
Xây dựng trung tâm thương mại điện tử xuyên biên giới (gom đơn, khai thuế, xử lý hoàn thuế và đổi trả cho doanh nghiệp vừa và nhỏ), nhằm khai thác quy mô thương mại điện tử Việt Nam, mở rộng xuất khẩu qua Amazon, Alibaba, Shopify.
Cùng “Hiến kế phát triển công nghiệp, thương mại TP.HCM”
Báo Tuổi Trẻ phối hợp Sở Công Thương TP.HCM mở diễn đàn “Hiến kế phát triển công nghiệp, thương mại TP.HCM”.
Nhằm lắng nghe ý tưởng, giải pháp từ các doanh nghiệp, nhà nghiên cứu và người dân để xây dựng, phát triển công nghiệp – thương mại cho TP.HCM mới, hình thành một đô thị mạnh về công nghiệp – thương mại – dịch vụ, có sức cạnh tranh quốc tế.
Ông Bùi Tá Hoàng Vũ – giám đốc Sở Công Thương TP.HCM – cho biết trân trọng, lắng nghe từng ý kiến góp ý của người dân, doanh nghiệp để tham mưu UBND TP.HCM các giải pháp đột phá, phát triển công nghiệp – thương mại – dịch vụ.
Bạn đọc tham gia diễn đàn có thể gửi thông tin về tòa soạn báo Tuổi Trẻ (60A Hoàng Văn Thụ, phường Đức Nhuận, TP.HCM) hoặc email: kinhte@tuoitre.com.vn.