Bán khống, hay mượn cổ phiếu để bán giá cao có thể được phép thực hiện trên thị trường chứng khoán cơ sở sớm nhất từ năm 2026.
Nội dung này nêu tại kế hoạch triển khai đề án nâng hạng thị trường chứng khoán của Bộ Tài chính.
Theo đó, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (SSC) được giao phối hợp với Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán (VSD), các sở giao dịch nghiên cứu việc cho phép vay, cho vay chứng khoán, bán khống có kiểm soát thông qua cơ chế giao dịch chờ về và ngay trong ngày (T0). Bộ Tài chính yêu cầu phải có quy định và lộ trình cụ thể, thời gian hoàn thành trong 2026-2028.
Bán khống (short selling) là hoạt động bán cổ phiếu mà người bán không sở hữu vào thời điểm thực hiện giao dịch. Khi bán khống, nhà đầu tư mượn chứng khoán từ tài khoản của môi giới và bán trong trường hợp dự đoán giá giảm, sau đó mua lại với giá thấp hơn trong tương lai nhằm thu lợi. Điều này có thể hiểu, bán khống chứng khoán là hình thức mượn cổ phiếu để bán giá cao, sau đó mua lại ở ngưỡng thấp để kiếm lời.
Ví dụ, nhà đầu tư vay 1.000 cổ phiếu A, sau đó bán trên thị trường với giá 110.000 đồng một đơn vị, nhận về 110 triệu đồng. Nếu giá cổ phiếu A giảm 5.000 đồng, họ dùng 110 triệu đồng này mua lại 1.000 cổ phiếu A chỉ với giá 105 triệu đồng. Như vậy, nhà đầu tư kiếm được 5 triệu đồng khi bán khống.
Trường hợp ngược lại, cổ phiếu A tăng 5.000 đồng, nhà đầu tư sẽ phải mua lại số cổ phiếu trên với giá 115 triệu đồng, tức lỗ 5 triệu.
Nhà đầu tư theo dõi bảng điện thị trường tại trụ sở một công ty chứng khoán ở TP HCM. Ảnh: An Khương
Hiện Việt Nam chưa cho phép áp dụng hình thức giao dịch bán khống trên thị trường chứng khoán cơ sở. Tuy nhiên, một số nhà đầu tư “lách luật” bằng cách giao dịch cá nhân, thực hiện vay mượn giữa các nhà đầu tư cá nhân với nhau, hay còn gọi “bán nhờ trên tài khoản người khác”. Tuy nhiên, phương pháp này khá phức tạp và không được áp dụng phổ biến.
Nhà đầu tư chỉ có thể thực hiện bán khống trên thị trường chứng khoán phái sinh dựa vào phương thức giao dịch hai chiều. Khi đó, họ có thể bán hợp đồng tương lai chỉ số VN30 dù không sở hữu cổ phiếu cơ sở, miễn là họ có đủ tiền ký quỹ.
Trước đó, chia sẻ tại buổi đối thoại chứng khoán thường niên, ông Nguyễn Sơn, Chủ tịch Hội đồng thành viên VSD, cho biết các cơ quan quản lý sẽ xây dựng cơ chế bù trừ đối tác trung tâm (CCP), nâng cấp dung lượng hệ thống KRX, mở rộng quy mô máy chủ và tích hợp các tiện ích mới. Từ đó, thị trường có thể thực hiện các loại hình như bán chứng khoán chờ về, giao dịch trong ngày, giao bán khống. Ông cho biết tinh thần là từng bước đưa vào vận hành những sản phẩm có thể kiểm soát được rủi ro.
Cũng theo kế hoạch, Bộ Tài chính đặt mục tiêu đến 2030, ngành chứng khoán sẽ tháo gỡ rào cản yêu cầu ký quỹ trước khi giao dịch (non pre-funding), minh bạch thông tin về tỷ lệ sở hữu nước ngoài tối đa (room ngoại), triển khai cơ chế tài khoản giao dịch tổng (OTA)…
Về dài hạn, Bộ yêu cầu nghiên cứu sửa quy định về tăng tỷ lệ sở hữu nước ngoài, áp dụng cơ chế CCP. Ngoài ra, ngành chứng khoán cũng cần hiện đại hóa hạ tầng giao dịch, đa dạng sản phẩm và chỉ số, đảm bảo an toàn thị trường và hệ thống tài chính.
Tháng trước, FTSE Russell – một trong ba tổ chức cung cấp chỉ số hàng đầu thế giới – quyết định nâng hạng chứng khoán Việt Nam từ thị trường cận biên lên mới nổi thứ cấp. Quyết định sẽ có hiệu lực từ tháng 9/2026.
Tuy nhiên, tổ chức này thực hiện thêm một đợt đánh giá vào tháng 3/2026 để xác định Việt Nam đã đạt đủ tiến bộ trong việc cải thiện khả năng tiếp cận của nhà đầu tư nước ngoài thông qua các công ty môi giới toàn cầu hay chưa. FTSE Russell vừa cho biết 28 cổ phiếu Việt Nam có thể vào rổ chỉ số FTSE sau khi nâng hạng.
Tất Đạt