Hải PhòngNhiều người bỏ tiền mua nhà, sinh sống ở dự án Anh Dũng IV nhưng sau gần hai thập kỷ sổ đỏ vẫn đứng tên chủ đầu tư và bị dùng làm tài sản thế chấp ngân hàng.
Dự án khu đô thị Anh Dũng IV, phường Hưng Đạo được UBND TP Hải Phòng phê duyệt từ năm 2003, do Công ty CP Thương mại Thủy Nguyên làm chủ đầu tư. Dự án từng được kỳ vọng là một khu dân cư khang trang nhưng tới nay vẫn còn nhiều căn nhà xây dang dở, nền đất bỏ hoang xen kẽ vài mái nhà đã có người ở nhưng chưa được cấp sổ đỏ.
Trong giai đoạn 2003-2008, nhiều người như bà Vinh đã ký “Thỏa thuận mua bán nhà ở hình thành trong tương lai”. “Chúng tôi nộp đủ tiền, có thỏa thuận công chứng, đóng thuế đầy đủ, xây nhà và sinh sống ổn định. Vậy mà đất bị chủ đầu tư đem đi thế chấp. Chúng tôi bỏ tiền thật mà nay phải đi gõ cửa khắp nơi xin lại quyền lợi, như đi ăn xin ngay trên mảnh đất của mình”, bà Vinh nói.
Chủ đầu tư thông báo yêu cầu người dân không được mua bán, xây dựng trên các thửa đất. Ảnh: Tùng Lâm
Sau nhiều năm làm việc với chủ đầu tư mà vẫn không có kết quả. Tháng 7/2025, bà Vinh lên Sở Nông nghiệp và Môi trường TP Hải Phòng xin cung cấp thông tin về thửa đất gia đình đang sinh sống thì được biết đã có sổ đỏ từ lâu. “Tuy nhiên, sổ lại đứng tên công ty, đã bị đem đi cắm ngân hàng. Diện tích ghi sổ của chỉ có 190 m2, trong khi thực tế tôi mua 380 m2”, bà nói.
Cho rằng bị chủ đầu tư lừa, bà Vinh đã làm đơn tố cáo đến Công an TP Hải Phòng. “Chị gái và cháu tôi cũng mua đất ở đây và cũng đang khổ sở vì pháp lý lằng nhằng. Cháu tôi còn không được xây nhà”, bà nói.
Ông Vũ Đức Thắng, một cư dân khác ở khu đô thị Anh Dũng IV, cho biết mua đất từ một người khác (F0). Theo giấy tờ đã chuyển giao, số tiền 477 triệu đồng mà F0 đã nộp từ năm 2005 là nghĩa vụ tài chính hợp pháp, hình thành quyền tài sản gắn với lô đất. Thế nhưng đến năm 2020, Văn phòng Đăng ký đất đai lại cấp sổ đỏ đứng tên công ty, “thế khác nào xóa sạch quyền lợi của người dân”.
“Nhà đã xây, người đã ở mà vẫn coi như đất trống. Đây không thể gọi là nhầm lẫn,” ông Thắng nhấn mạnh trong đơn kiến nghị gửi Công an Hải Phòng.
Theo Công an TP Hải Phòng, trong thời gian là đại diện pháp luật của Công ty cổ phần thương mại Thủy Nguyên (chủ đầu tư dự án), nguyên giám đốc Trần Huy Cường đã mang 205 sổ đỏ tại dự án Khu nhà ở Anh Dũng IV đi thế chấp, vay vốn ở nhiều ngân hàng, lên tới 910 tỷ đồng.
Lô đất cỏ mọc hoang dại nằm cạnh những ngôi nhà không có sổ đỏ, dù người dân đã mua, đóng nghĩa vụ tài chính đầy đủ. Ảnh: Tùng Lâm
Tháng 7 vừa qua, Cơ quan CSĐT Công an Hải Phòng đã khởi tố vụ án, tạm giam ông Trần Huy Cường về tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Hiện sai phạm cụ thể chưa được công bố.
Ủng hộ động thái vào cuộc của nhà chức trách, tuy nhiên nhiều cư dân cho rằng sai phạm không thể dừng ở một cá nhân. Người dân đề nghị cơ quan chức năng làm rõ việc phía ngân hàng, công chứng có kiểm tra thực địa, tình trạng tranh chấp trước khi cho vay hay chỉ dựa vào sổ sách. “Có dấu hiệu sự tiếp tay, hợp thức hóa cho hành vi chiếm đoạt tài sản hay không”, ông Thắng viết trong đơn gửi cơ quan điều tra.
Theo hồ sơ, chủ đầu tư được thành phố giao thực hiện dự án xây nhà ở để bán lại cho những khách hàng là tổ chức, cá nhân có nhu cầu. Thực tế một số hộ dân đã mua, tự bỏ tiền xây dựng nhà và chi trả các khoản chi phí theo yêu cầu của chủ dự án nên có sổ đỏ. Những trường hợp đã nộp tiền nhưng chưa xây nhà, chưa có hồ sơ hoàn công thì chưa được cấp sổ đỏ và tài sản gắn liền với đất mang tên mình.
Luật sư Trịnh Thị Dương, Giám đốc Công ty Luật Atlantic Việt Nam, cho rằng nếu chủ đầu tư được cấp sổ đỏ mang tên công ty với các hộ đã nộp tiền và lại dùng giấy này để thế chấp cho các ngân hàng vay vốn là không đúng.
“Theo quy định của pháp luật, chủ đầu tư thế chấp tài sản là quyền sử dụng đất cho ngân hàng thì đó phải là tài sản của mình chưa ký hợp đồng bán cho ai”, luật sư nói và cho rằng việc công an khởi tố tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản với chủ doanh nghiệp theo Điều 174 Bộ luật Hình sự là hoàn toàn có cơ sở.
Theo luật sư, trong vụ án này, ngoài việc chủ doanh nghiệp bị khởi tố còn ba vấn đề cũng cần xem xét. Đó là các ngân hàng có hay không biết việc một số lô đất được đem đi thế chấp đã bị chủ đầu ký hợp đồng bán trước đó cho các khách hàng.
Thứ hai, sổ đỏ trong dự án này chỉ được cấp trong trường hợp công ty đã xây dựng xong nhà ở. Nhưng thực tế công ty lại được cấp sổ đỏ để mang đi thế chấp ngân hàng ngay cả với những lô đất chưa có nhà và đã bán cho người khác. “Có hay không việc lách luật với chủ đầu tư”, luật sư nêu vấn đề.
Thứ ba, việc tranh chấp phát sinh giữa chủ doanh nghiệp, các ngân hàng và người dân, là vấn đề dân sự trong vụ án hình sự mà cảnh sát điều tra đang thụ lý giải quyết. Về mặt lý thuyết, cơ quan cảnh sát điều tra có quyền kết luật về phần dân sự và sau này TAND có thẩm quyền xét xử sẽ định đoạt. Tuy nhiên nếu vấn đề bồi thường thiệt hại, bồi hoàn mà chưa có điều kiện chứng minh và không ảnh hưởng đến việc giải quyết vụ án hình sự thì vấn đề dân sự có thể tách ra để giải quyết theo thủ tục tố tụng dân sự.
Các ngân hàng có quyền khởi kiện ra tòa án dân sự để đề nghị tuyên hợp đồng thế chấp giữa doanh nghiệp với mình là có hiệu lực. Về phía người dân, họ cũng có quyền khởi kiện vụ án độc lập đề nghị tòa án công nhận giao dịch đã ký giữa mình và doanh nghiệp là có hiệu lực pháp luật hoặc lồng ghép yêu cầu đó trở thành yêu cầu phản tố ở vụ kiện do ngân hàng khởi kiện khi họ được xác định là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan. Tùy thuộc vào tài liệu, chứng cứ các bên đã cung cấp và tự thu thập được tòa án sẽ xem xét và phán quyết yêu cầu khởi kiện, yêu cầu phản tố theo đúng quy định pháp luật.
Để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp cho mình, người dân cần cung cấp thông tin, tài liệu cho công an và có ý kiến về việc xác định tư cách của mình là bị hại theo đúng quy định pháp luật, luật sư tư vấn.
Hiện, Công an Hải Phòng đề nghị ai là bị hại trong vụ án liên hệ với Văn phòng Cơ quan Cảnh sát điều tra để cung cấp thông tin liên quan, địa chỉ: Số 4, Lê Đại Hành, phường Hồng Bàng; số điện thoại: 0692.785.462.
Tùng Lâm