TP HCMÍt nhất 4 ngân hàng bị cho là có dấu hiệu sai phạm khi nhận thế chấp 115 thửa đất từ chủ đầu tư để cho vay hơn 200 tỷ đồng, trong khi tài sản này thuộc sở hữu của người dân.
Phiên tòa xét xử Ngô Xuân Trường (50 tuổi, nguyên giám đốc Công ty CP đầu tư Đại Hải – chủ đầu tư dự án Khu dân cư Hiệp Bình Chánh); Lưu Quang Lãm (66 tuổi, nguyên Chủ tịch HĐQT Công ty Đại Hải) về tội Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản và Lừa đảo chiếm đoạt tài sản đang trong quá trình nghị án.
Quá trình xét xử, TAND TP HCM đã triệu tập 3 ngân hàng với tư cách người có quyền, nghĩa vụ liên quan nhưng tất cả đều vắng mặt.
Hậu quả của vụ án ảnh hưởng trực tiếp đến hàng trăm hộ dân tại Khu dân cư Hiệp Bình Chánh. Cả chục năm nay họ ròng rã sống trong lo lắng vì đất đã mua bị chủ đầu tư đem thế chấp ngân hàng, khiến quyền sở hữu hợp pháp của họ bị tước đoạt. Nhiều người chưa nhận được sổ đỏ dù xây nhà ở lâu năm, không thể thực hiện thủ tục hành chính hay đăng ký cho con đi học. Có hộ vay tiền để mua đất nhưng đến nay nợ đã nhân lên gấp nhiều lần do không có sổ.
Bị cáo Ngô Xuân Trường (trước) và bị cáo Lưu Quang Lãm (áo trắng bên phải, được tại ngoại) tại phiên tòa. Ảnh: Bình Nguyên
Dự án Khu dân cư Hiệp Bình Chánh có diện tích gần 58.000 m2, được cơ quan chức năng giao cho Công ty TNHH Tư vấn đầu tư xây dựng K&N (sau đổi tên thành Công ty Đại Hải) làm chủ đầu tư từ năm 2001. Hai năm sau, công ty ký hợp tác với Chi nhánh Tổng công ty Sông Đà (nay là Công ty cổ phần ANI) để phân lô bán nền. Theo thỏa thuận, Đại Hải được hưởng 180 nền, Sông Đà được 239 nền. Các lô đất sau đó được bán cho khách hàng.
Cáo trạng xác định, quá trình kinh doanh, ông Lãm có vay tiền của một số người và hùn vốn đầu tư. Năm 2012, với tư cách là Chủ tịch HĐQT kiêm Giám đốc Công ty Đại Hải, ông Lãm dù biết 115 thửa đất nằm trong dự án Khu dân cư Hiệp Bình Chánh đã bán cho dân, vẫn ký 7 hợp đồng thế chấp, bảo lãnh cho 6 công ty khác vay tổng cộng hơn 208 tỷ đồng.
Cụ thể, ngày 21/5/2012, Lãm sử dụng giấy chứng nhận chung (sổ tổng) của 22 thửa đất với diện tích hơn 2.700 m2 ký hợp đồng thế chấp cho Ngân hàng Vietcombank – Chi nhánh TP HCM, bảo lãnh cho Công ty Thanh Uyên vay số tiền hơn 31 tỷ đồng. Ông Lãm và những người liên quan đã trả cho ngân hàng được hơn 53 tỷ đồng. Tính đến 30/6/2024 Công ty Thanh Uyên còn nợ ngân hàng này hơn 27 tỷ đồng nợ lãi.
Ba tháng sau, ông tiếp tục sử dụng giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền (cũng dưới dạng sổ tổng) của 8 thửa đất diện tích hơn 2.500 m2 tiếp tục thế chấp cho ngân hàng này, bảo lãnh cho Công ty Song Hoa vay 35 tỷ đồng. Đến 30/6/2024, Công ty Song Hoa còn nợ ngân hàng hơn 56 tỷ đồng lãi trong hạn và quá hạn.
Từ tháng 6 đến tháng 7/2012, Lãm sử dụng 42 thửa đất (nằm trên 2 sổ tổng) của cư dân, đứng ra bảo lãnh cho Công ty Cổ phần đầu tư kinh doanh phát triển nhà thành phố (Công ty Nhà Thành Phố) vay Ngân hàng Đông Á 52 tỷ đồng. Tính đến 27/7/2024, tổng dư nợ là hơn 175 tỷ đồng gốc và lãi.
Cũng trong năm 2012, ông Lãm sử dụng giấy chứng nhận của 24 thửa đất khác đứng ra bảo lãnh cho 2 công ty có quan hệ làm ăn vay Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (Agribank) 75 tỷ đồng. Tổng dư nợ của hai công ty này tại Agribank tính đến tháng 7/2024 khoảng hơn 100 tỷ đồng.
Ngoài ra, hồi tháng 3/2012, Lãm sử dụng 19 thửa đất của cư dân Khu dân cư Hiệp Bình Chánh bảo lãnh cho Công ty Bình Trưng Tây vay của Ngân hàng Phương Nam (nay là Sacombank) 15 tỷ đồng. Đến nay ngân hàng xác nhận đã hoàn tất nghĩa vụ thanh toán không phát sinh thiệt hại, không yêu cầu bồi thường.
| Ngân hàng | Số thửa/lô đất thế chấp | Thời điểm | Công ty vay/bảo lãnh | Số tiền vay (tỷ đồng) | Dư nợ tính đến 2024 (tỷ đồng) |
|---|---|---|---|---|---|
| Vietcombank – CN TP HCM | 22 thửa (2.700 m2) | 21/5/2012 | Công ty Thanh Uyên | >31 | Còn nợ lãi ~27 |
| 8 thửa (2.500 m2) | 8/2012 | Công ty Song Hoa | 35 | Còn nợ lãi ~56 | |
| Tổng tại Vietcombank | 30 thửa | 2012 | 66 | ~83 lãi còn nợ | |
| Ngân hàng Đông Á | 42 thửa (2 sổ tổng) | 6–7/2012 | Công ty Nhà Thành Phố | 52 | ~175 gốc + lãi |
| Ngân hàng Agribank | 24 thửa | 2012 | 2 công ty liên quan | 75 | ~100 |
| Ngân hàng Phương Nam (nay là Sacombank) | 19 thửa | 3/2012 | Công ty Bình Trưng Tây | 15 | Đã tất toán, không nợ |
| Ngô Xuân Trường | 17 lô đất | Sau 2012 | Sang nhượng/thế chấp cho nhiều chủ nợ, có trường hợp tiếp tục cầm cố ngân hàng | ~10,7 | Không nêu dư nợ cụ thể |
Quá trình điều tra và tại tòa, Lãm thừa nhận hành vi sai phạm. Bị cáo cho biết, sau khi sự việc bị phát hiện đã cùng một số người liên quan thanh toán các khoản nợ tại ngân hàng và đưa tài sản khác vào hoán đổi các giấy chứng nhận của người dân.
Đến nay, các ngân hàng đã nhận được tiền thanh toán nợ và tài sản để cấn trừ nợ và không có yêu cầu liên quan đến số tiền bị cáo đứng ra bảo đảm cho các công ty vay. Riêng Ngân hàng Đông Á có đơn tố cáo Lãm chiếm đoạt tài sản với số tiền nợ gốc là 52 tỷ đồng.
Đối với số tiền bị cáo buộc chiếm đoạt của Ngân hàng Đông Á, ông Lãm cho biết đã chuẩn bị được tiền và tài sản thanh toán, hoán đổi. Tuy nhiên, do nhà băng này có nhiều thay đổi trong việc tiếp quản, điều hành nên thời gian qua chưa thể làm việc.
Trong vụ án này, ngoài việc Lưu Quang Lãm mang đất của cư dân đi thế chấp ngân hàng, thì Ngô Xuân Trường, khi còn là Giám đốc Công ty Đại Hải, cũng bị cáo buộc dùng chính các thửa đất đã bán cho dân để gán nợ.
Theo cáo trạng, Trường vay hơn 36 tỷ đồng của nhiều người. Không có khả năng chi trả, ông ta đã đem 17 lô đất (trị giá hơn 10,7 tỷ đồng) vốn đã bán cho khách hàng, đi thế chấp và sang nhượng cho các chủ nợ để cấn trừ. Sau đó, các lô đất này tiếp tục bị chuyển nhượng lòng vòng, thậm chí một số căn còn bị những người mua sau mang đi thế chấp cho các ngân hàng để vay tiền.
Các bị hại, người liên quan đến theo dõi phiên tòa. Ảnh: Hải Duyên
Các ngân hàng ‘bỏ lọt’ khâu thẩm định thực tế
Liên quan việc các ngân hàng nhận thế chấp 115 nhà đất của người dân từ Ngô Xuân Trường và Lưu Quang Lãm, Công an TP HCM xác định “có dấu hiệu sai phạm trong hoạt động tín dụng”. Cơ quan điều tra đã tách hành vi này để tiếp tục xác minh, xử lý sau khi có kết quả giám định của Ngân hàng Nhà nước về quy trình cho vay, thế chấp, ủy quyền…
Tại tòa, đề cập đến trách nhiệm của các ngân hàng trong vụ án, luật sư bào chữa cho bị cáo cũng như luật sư bảo vệ bị hại đều cho rằng, quá trình thực hiện các hợp đồng tín dụng, ngân hàng đã “bỏ lọt” khâu thẩm định thực tế.
Theo luật sư Nguyễn Thị Kiều Anh, một trong những người bảo vệ quyền và lợi ích của bị hại, vụ án này “có một phần trách nhiệm của các ngân hàng”. Khi nhận thế chấp, ngân hàng đã không thực hiện việc thẩm định thực tế xác định hiện trạng nên không phát hiện việc các bị cáo tự ý mang nhà đất không thuộc sở hữu của mình đi thế chấp.
“Trên đất có nhà ở, công trình xây dựng và chủ đang sinh sống, nếu ngân hàng đi thẩm định thực tế thì có thể sẽ không có vụ án này”, luật sư Kiều Anh nói, và đề nghị tòa hủy bỏ các hợp đồng thế chấp, tín dụng, bảo lãnh… phát sinh giữa các cá nhân, tổ chức với ngân hàng.
Đồng thời, luật sư đề nghị tòa xác định hợp đồng chuyển nhượng, góp vốn của cư dân với chủ đầu tư là hợp pháp. Họ được liên hệ với các cơ quan chức năng để thực hiện các thủ tục xác lập quyền sử dụng đất và sở hữu tài sản gắn liền.
Phát biểu quan điểm giải quyết vụ án, đại diện VKSND TP HCM đề nghị tòa tuyên phạt bị cáo Lãm mức án tù chung thân; bị cáo Trường 16-18 năm tù.
Về trách nhiệm dân sự, VKS đề nghị HĐXX buộc các bị cáo phải trả tiền cho ngân hàng; tuyên hủy các hợp đồng, giao dịch liên quan đến các giấy chứng nhận với ngân hàng; ngân hàng phải trả lại các giấy chứng nhận quyền sử dụng đất để người dân thực hiện thủ tục cấp sổ.
Ngày 27/8, tòa sẽ đưa ra phán quyết.
Hải Duyên