Thanh HóaTrung tâm Bảo tồn di sản thành nhà Hồ cùng Viện Khảo cổ học khai quật gần 10.000 m2 đàn tế Nam Giao nhằm phục dựng nghi lễ tế trời dưới triều Hồ.
Theo kế hoạch vừa được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch chấp thuận, đợt khai quật sẽ diễn ra gần một năm (từ tháng 10/2025 đến tháng 7/2026).
Đàn tế Nam Giao nhà Hồ dưới chân núi Đốn Sơn. Ảnh: Lê Hoàng
Ông Nguyễn Văn Long, Phó giám đốc Trung tâm Bảo tồn di sản thành nhà Hồ, cho biết đây là đợt khai quật lớn nhất từ trước đến nay tại di tích đàn tế Nam Giao. Mục đích tiếp tục làm rõ giá trị lịch sử, văn hóa của kinh đô triều Hồ, thực hiện cam kết giữa UBND tỉnh Thanh Hóa và UNESCO trong công tác bảo tồn, phát huy giá trị di sản thế giới.
Trên diện tích 9.900 m2 ở đàn tế, các nhà khoa học dự kiến khai quật 94 hố, tập trung tại hai nền trung tâm của đàn tế Nam Giao. Các đơn vị được yêu cầu đảm bảo giữ nguyên địa tầng, an toàn cho di vật, cổ vật và hiện trường. Hiện vật phát hiện sẽ được tạm bảo quản tại chỗ, chỉnh lý khoa học và báo cáo Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch để có phương án bảo tồn phù hợp.
Các nhà khoa học kỳ vọng quá trình khai quật nền 4 và nền 5 sẽ mang lại thêm những luận cứ khoa học nhằm phục dựng tổng thể nghi lễ tế trời của triều Hồ, qua đó góp phần phát huy giá trị đặc sắc của di sản, ông Long cho biết.
Đàn tế Nam Giao thành nhà Hồ được xây dựng năm 1402 dưới triều vua Hồ Hán Thương, con trai Hồ Quý Ly, tại xã Cao Mật xưa, nay thuộc xã Vĩnh Lộc. Công trình nằm trên diện tích hơn 2 ha, cách thành nhà Hồ khoảng 2,5 km về phía đông nam. Hàng năm, nhà Hồ lễ tế trời đất, cầu cho quốc thái dân an hoặc những dịp đại xá thiên hạ tại đàn Nam Giao. Đây là nghi thức trọng đại của các vương triều phong kiến Việt Nam.
Đầu chim phượng bằng đất nung có niên đại cuối thế kỷ 14, đầu thế kỷ 15 với hoa văn trang trí tinh xảo được tìm thấy ở đàn tế Nam Giao thành nhà Hồ. Ảnh: Lam Sơn
Qua bốn lần thám sát và khai quật từ năm 2004 đến nay trên tổng diện tích hơn 18.000 m2, các nhà khảo cổ đã xác định đàn tế Nam Giao có 5 cấp nền xếp từ thấp đến cao, quay hướng nam, lưng dựa núi Đốn Sơn, phía trước là cánh đồng Nam Giao. Vật liệu chính là đá xanh, cùng loại đá dùng xây thành nhà Hồ, cùng nhiều hiện vật bằng đất nung như gạch chữ nhật, ngói lá đề khắc hình rồng, thể hiện trình độ kiến trúc và thẩm mỹ đặc trưng thời Hồ.
Khu di tích được phát hiện từ những năm 1980, được xếp hạng di tích cấp tỉnh năm 1990 và công nhận là Di tích khảo cổ quốc gia vào tháng 10/2007. Theo đánh giá của các nhà khoa học, dù đã tồn tại hơn 600 năm, đàn tế Nam Giao thành nhà Hồ là đàn tế còn lại nguyên vẹn và quý giá nhất Việt Nam.
Đàn tế Nam Giao là một trong ba hạng mục chính của vùng lõi di sản thế giới thành nhà Hồ, cùng với thành nội và khu vực trường lũy. Đây được xem là di tích mang giá trị đặc biệt trong việc nhận diện không gian nghi lễ, tư tưởng và nghệ thuật kiến trúc của triều Hồ, góp phần làm nên chiều sâu văn hóa của di sản lịch sử độc đáo này.
Đàn tế Nam Giao Thành nhà Hồ. Video: Lê Hoàng
Thành nhà Hồ nằm trên hai xã Vĩnh Tiến và Vĩnh Long, huyện Vĩnh Lộc cũ, nay là xã Tây Đô. Trải qua hơn 600 năm tồn tại, hầu hết công trình kiến trúc bên trong hoàng thành đã bị phá hủy. Những dấu tích nền móng cung điện xưa giờ vẫn nằm ẩn phía dưới những ruộng lúa của người dân quanh vùng.
Ngày 27/6/2011, tại phiên họp lần thứ 35 của Ủy ban Di sản thế giới thuộc UNESCO ở Paris, thành nhà Hồ được công nhận là Di sản văn hóa thế giới.
Lê Hoàng