Gỡ vướng mắc thể chế, khơi thông nguồn lực – Kỳ 2: Ngóng tin từ bộ ngành ‘ôm’ nhiều thủ tục

Theo danh sách của Văn phòng Chính phủ, nhiều bộ như Y tế, Văn hóa – Thể thao và Du lịch, Giáo dục – Đào tạo, Nông nghiệp và Môi trường, Công Thương và Tài chính hiện đang “ôm” số lượng thủ tục hành chính lớn nhất.

Doanh nghiệp mong thủ tục sớm được cắt giảm

Một doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu tại TP.HCM kể rằng phải mất tới vài tháng mới hoàn tất thủ tục chuyển đổi sang mô hình đại lý, thương nhân nhượng quyền. 

“Mỗi lần nhắc đến chuyện đi làm giấy tờ là lại rùng mình vì quá nhiêu khê, ảnh hưởng lớn đến hiệu quả kinh doanh”, đại diện doanh nghiệp than thở.

Theo doanh nghiệp này, do mức chiết khấu thấp nên muốn chuyển sang nhà cung cấp khác, đồng nghĩa phải thay đổi giấy phép kinh doanh. Tuy nhiên, cửa hàng lại nằm ở khu vực có thay đổi địa giới hành chính, giấy tờ đất đai cấp từ lâu nên khi nộp hồ sơ bị trả lại với lý do “không đủ điều kiện”. 

Hồ sơ nộp online, một tuần sau mới được thụ lý, rồi bị trả lại mà không nêu rõ lỗi ở đâu. Khi phát hiện nguyên nhân là do thay đổi địa chỉ, doanh nghiệp lại phải bổ sung giấy xác nhận, nộp lại hồ sơ từ đầu, mất cả tháng vẫn chưa xong.

Chưa hết, khi hồ sơ hợp lệ, doanh nghiệp tiếp tục bị “mắc” ở quy định phòng cháy chữa cháy vì cửa hàng nằm gần công trình hạ tầng giao thông. Doanh nghiệp kiến nghị được cấp phép tạm một năm trong thời gian dự án chưa hoàn thành, cam kết sẽ di dời khi có quyết định thu hồi đất. Dù vậy, điểm bán vẫn phải ngừng bán hàng nhiều tháng, liên hệ đủ các cơ quan chức năng, từ phòng cháy chữa cháy đến sở công thương, giao thông, xây dựng mới được cấp phép hoạt động trở lại.

Nghị định 80 (có hiệu lực từ 17-11-2023) được đánh giá là bước tiến khi cho phép thương nhân bán lẻ xăng dầu được ký hợp đồng đại lý với tối đa ba đầu mối thay vì chỉ một, giúp chủ động nguồn hàng hơn. Tuy nhiên, phải đến tháng 3-2025, thông tư hướng dẫn (thông tư 18) mới có hiệu lực.

Điều khiến doanh nghiệp lo ngại là các thủ tục chuyển đổi theo hướng dẫn mới vẫn có nguy cơ “lòng vòng” qua nhiều cửa, tốn thời gian và chi phí. “Nếu thủ tục vẫn phức tạp như cũ, doanh nghiệp nhỏ sẽ rất khó trụ”, đại diện doanh nghiệp nói.

Loạt phương án cắt giảm… chờ đột phá

Trong góp ý dự thảo quyết định phê duyệt phương án cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh doanh năm 2025 của Bộ Công Thương được VCCI công bố mới đây, không chỉ lĩnh vực xăng dầu mà nhiều lĩnh vực khác thuộc sự quản lý của bộ này được đánh giá là cần phải tiếp tục rà soát để bãi bỏ, cắt giảm.

Ở lĩnh vực khí, VCCI cho rằng điều kiện đối với sản xuất chai LPG là không cần thiết, bởi các sản phẩm này trước khi lưu thông đã phải qua kiểm định kỹ thuật an toàn và chứng nhận hợp quy. 

Trong xúc tiến thương mại, thủ tục thông báo, đăng ký khuyến mãi bị đánh giá mang tính “cấp phép trá hình”, trong khi khuyến mãi là hoạt động thường xuyên của doanh nghiệp. Cơ chế xét duyệt còn thiếu minh bạch, không rõ tiêu chí chấp thuận hay từ chối, làm tăng rủi ro pháp lý và chi phí tuân thủ.

Với thương mại điện tử, VCCI đề nghị bãi bỏ hoàn toàn thủ tục thông báo website bán hàng, đồng thời giảm bớt thủ tục đối với các sàn quy mô nhỏ để khuyến khích kinh doanh trực tuyến.

Ở lĩnh vực y tế, nơi có số lượng thủ tục hành chính lớn nhất, VCCI kiến nghị bỏ yêu cầu kiểm nghiệm mỹ phẩm định kỳ 6 tháng/lần tại hệ thống kiểm nghiệm nhà nước, quy định được cho là không cần thiết và gây tốn kém. 

Đồng thời, thủ tục gia hạn công bố mỹ phẩm hiện nay tương tự như công bố mới, làm phát sinh thêm giấy tờ, khiến hồ sơ bị ùn ứ. VCCI đề xuất học tập các nước ASEAN, áp dụng cơ chế tự động gia hạn.

Tương tự với ngành văn hóa, thể thao và du lịch, VCCI cho rằng nhiều quy định chưa phù hợp thực tiễn. Chẳng hạn, việc xếp “tư vấn, dịch vụ quyền tác giả, quyền liên quan” vào nhóm ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện là không đúng với Luật Đầu tư 2020. 

Hay quy định UBND cấp tỉnh cấp, điều chỉnh giấy phép kinh doanh dịch vụ karaoke chưa thể hiện tinh thần cắt giảm, tiết kiệm chi phí cho doanh nghiệp.

Những góp ý này, theo VCCI, nhằm hướng đến cải cách thủ tục hành chính thực chất, giảm gánh nặng cho doanh nghiệp, góp phần cải thiện môi trường đầu tư – kinh doanh trong năm 2025.

Ông Đậu Anh Tuấn – Phó tổng thư ký, Trưởng Ban pháp chế VCCI – nhận định giai đoạn 2016-2018 là thời kỳ cải cách mạnh mẽ khi Chính phủ triển khai Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư 2014, bãi bỏ hàng loạt điều kiện kinh doanh tại thông tư cấp bộ, đơn giản hóa thủ tục và ban hành gần 50 nghị định, giúp giảm đáng kể thời gian và chi phí cho doanh nghiệp.

Tuy nhiên sau giai đoạn này, tiến trình cải cách thể chế và môi trường kinh doanh có dấu hiệu chững lại. Thủ tục hành chính vẫn rườm rà, việc cấp phép đầu tư, phê duyệt dự án, tiếp cận đất đai hay giải quyết tranh chấp còn kéo dài do sự phối hợp chưa hiệu quả giữa các cơ quan. Bên cạnh đó, việc thực thi pháp luật chưa thống nhất giữa các địa phương tiếp tục gây khó cho doanh nghiệp.

Theo ông Tuấn, một số bộ ngành vẫn còn tư duy quản lý cũ, nên chậm đổi mới cách thức, phương pháp tốt trong quản lý, như chuyển trọng tâm vào hậu kiểm thay vì tiền kiểm tràn lan, quản lý theo rủi ro.

Mặc dù nghị quyết 19 và nghị quyết 02 của Chính phủ hằng năm đã nhiều lần yêu cầu việc kiểm tra chuyên ngành hàng hóa phải thực hiện theo mức độ rủi ro nhưng hiện vẫn chưa thực hiện.

Phó tổng thư ký VCCI dẫn chứng nhiều bộ ngành ban hành thông tư về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật đang được phản ánh là tạo ra nhiều chi phí và rào cản cho hoạt động đầu tư kinh doanh. Thậm chí có trường hợp ban hành xong nhưng chưa chỉ định được phòng thử nghiệm đủ năng lực khiến hàng hóa bị “tắc”, như với thiết bị 5G, chưa kể một số quy chuẩn còn bị lạm dụng…