Một thiếu niên đang trong diện giám sát trước phiên tòa được chỉnh lại vòng theo dõi ở cổ chân – Ảnh: INQUIRER
Giám sát điện tử (Electronic Monitoring – EM) đang trở thành xu hướng mới trong việc xử lý trẻ vị thành niên phạm pháp tại nhiều quốc gia phát triển.
Thay vì giam giữ tại các cơ sở, trẻ em được đeo thiết bị GPS để theo dõi, cho phép chúng ở lại với gia đình và duy trì hoạt động học tập. Tuy nhiên phương pháp này cũng đặt ra nhiều thách thức về mặt kỹ thuật, tâm lý và xã hội cần được xem xét kỹ lưỡng.
Vòng theo dõi GPS như thế này được dùng để giám sát những thanh thiếu niên bị tình nghi phạm tội – Ảnh: The Washington Post
Mô hình triển khai thực tế
Tại Mỹ, theo báo Washington Post, Tòa án Washington D.C đang áp dụng EM cho thanh thiếu niên chờ xét xử các vụ án nghiêm trọng như cướp, trộm xe, tàng trữ vũ khí.
Hiện có khoảng 125 – 150 trẻ mỗi ngày phải đeo vòng GPS, con số này tăng mạnh so với giai đoạn giữa những năm 2000 khi chỉ có 40 trẻ và chủ yếu là tội không bạo lực.
Khi được áp dụng EM, trẻ sẽ nhận vòng GPS kèm bộ sạc và hướng dẫn sử dụng. Thiết bị cần được sạc nhiều giờ liền để duy trì pin khoảng 48 giờ.
Tòa án thường kết hợp EM với các điều kiện khác như giới nghiêm, tham gia chương trình sau giờ học, hoặc gặp cán bộ quản chế định kỳ.
Bộ phận dịch vụ xã hội Tòa án Gia đình sẽ đảm trách việc theo dõi và ghi nhận hành vi của từng trẻ để báo cáo thẩm phán.
Tại Hà Lan, EM được chính thức đưa vào chính sách quốc gia từ năm 2012 sau nhiều thí điểm từ đầu những năm 2000.
Hệ thống sử dụng thiết bị GPS gắn ở chân để kiểm soát việc tuân thủ giới nghiêm, khu vực cấm và theo dõi lộ trình di chuyển. Điểm đáng chú ý là mọi trường hợp đều phải đánh giá bối cảnh gia đình và có sự đồng thuận của trẻ cũng như người giám hộ.
Theo báo cáo quốc gia Hà Lan thuộc dự án Tracking Children in their Best Interest (TCBI), do hai học giả Eszter Párkányi (Đại học Leeds) và Anthea Hucklesby (Đại học Birmingham) thực hiện và công bố tháng 10-2021, EM có thể áp dụng ở cả giai đoạn trước và sau giam giữ.
Ở giai đoạn trước giam giữ, EM gắn với án treo, tạm tha có điều kiện hoặc chương trình cải tạo hành vi. Ở giai đoạn sau giam giữ, EM được áp dụng khi trẻ tham gia học nghề, tạm rời cơ sở điều trị hoặc chuẩn bị tái hòa nhập xã hội.
Những tranh cãi và thách thức
Tại Bồ Đào Nha, việc áp dụng EM cho trẻ vị thành niên hiện vẫn trong giai đoạn tranh luận, chưa trở thành chính sách quốc gia phổ biến.
Báo cáo do Trung tâm Nghiên cứu truyền thông và xã hội (CECS), Đại học Minho thực hiện, được công bố trên tạp chí Youth Justice năm 2025, cho thấy sự chia rẽ rõ rệt trong giới chuyên môn về vấn đề này.
Những người ủng hộ EM coi đây là lựa chọn thay thế giam giữ với chi phí thấp, giúp trẻ duy trì liên kết xã hội, tiếp tục học tập và ở gần gia đình.
Tuy nhiên nhiều ý kiến phản đối lo ngại tình trạng “ép trẻ em thành người lớn”, tức áp đặt công cụ của hệ thống hình sự người lớn vào tư pháp trẻ em, làm mất đi tính đặc thù của lứa tuổi.
Ngoài ra việc triển khai EM còn gặp phải những thách thức thực tế như rủi ro kỹ thuật của thiết bị, gánh nặng tài chính và tâm lý cho gia đình, cũng như lo ngại về việc trẻ bị kỳ thị trong cộng đồng.
Những vấn đề này đòi hỏi các quốc gia phải cân nhắc kỹ lưỡng giữa lợi ích của việc tránh giam giữ và những tác động tiêu cực có thể xảy ra.