Gà lôi trắng – Ảnh: Vinwonder
Theo thông tin từ sách đỏ Việt Nam, gà lôi trắng có tên khoa học là Lophura nycthemera, thuộc lớp Chim, bộ Gà.
Tại Việt Nam, gà lôi trắng phân bố ở Tây Bắc, Đông Bắc và Trung Bộ. Ngoài Việt Nam, trên thế giới loài này còn có ở Trung Quốc, Myanmar, Thái Lan, Lào, Campuchia.
Chúng thường sống ở rừng lá rộng thường xanh, rừng bán thường xanh, rừng thứ sinh, rừng hỗn giao rụng lá. Thức ăn chủ yếu là ngũ cốc, côn trùng, bò sát, ếch, nhái, quả, hạt quả và giun đất.
Gà lôi trắng thường đẻ trứng từ khoảng tháng 2 đến tháng 6, mỗi lứa thường đẻ 4-10 trứng.
Sách đỏ Việt Nam xếp gà lôi trắng vào phân hạng sẽ nguy cấp (Vulnerable, VU). Chúng có vùng phân bố rộng nhưng quần thể bị suy giảm do mất sinh cảnh sống và bị săn bắt làm thực phẩm và làm cảnh. Kích cỡ quần thể ước tính dưới 10.000 cá thể và số lượng cá thể trưởng thành của mỗi tiểu quần thể <1.000 (theo tiêu chuẩn C2a(i)).
Theo Nghị định 84/2021/NĐ-CP ngày 22-9-2021 của Chính phủ quy định về danh mục các loài, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm (gọi tắt thông tư 84/2021) thì gà lôi trắng thuộc nhóm IB (nghiêm cấm khai thác và sử dụng mẫu vật khai thác từ tự nhiên vì mục đích thương mại).
Tuy nhiên Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành Thông tư 27/2025/TT-BNNMT quy định về quản lý loài nguy cấp, quý, hiếm; nuôi động vật rừng thông thường và thực thi công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp (gọi tắt thông tư 27/2025) có hiệu lực từ 1-7-2025.
Trong đó có quy định rõ các loài động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm thuộc nhóm IB và IIB (hạn chế khai thác và sử dụng vì mục đích thương mại).
Cụ thể, có 109 loài thuộc nhóm IB. Đơn cử trong bộ Gà, họ Trĩ có 7 loài, gồm công, gà so cổ hung, gà lôi lam mào trắng, gà tiền mặt vàng, gà tiền mặt đỏ, trĩ sao, gà lôi tía.
Ngoài ra còn có nhiều loài động vật hoang dã quen thuộc như khướu ngọc linh, khướu ngực cam, mi núi bà, khướu đầu đen má xám… cũng được đưa vào danh mục này.
Gà lôi trắng – Ảnh: Vinwonder
Đối với nhóm IIB có 187 loài động vật hoang dã. Trong đó bộ Gà, họ Trĩ gồm có các loài gà so họng trắng, gà so ngực gụ, gà so họng hung, gà so họng đen, gà lôi hông tía và gà lôi trắng.
Như vậy, từ 1-7-2025, gà lôi trắng được chuyển danh mục các loài nguy cấp, quý hiếm từ nhóm IB sang nhóm IIB.
Vì sao từ ngày 1-7 áp dụng theo thông tư 27/2025 thay vì nghị định 84/2021?
Trao đổi với báo chí, ông Nguyễn Hữu Thiện – phó cục trưởng Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) – cho biết ngày 12-6, Chính phủ đã ban hành nghị định số 136/2025/NĐ-CP quy định phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường (gọi tắt nghị định 136/2025).
Tại điều 20 của nghị định 136 đã phân cấp cho bộ quy định danh mục và chế độ quản lý, bảo vệ loài nguy cấp, quý hiếm (bao gồm cả loài được ưu tiên bảo vệ) và thực thi công ước CITES.
Tiếp đó, khoản 1 điều 63 nghị định 136 quy định: “Văn bản quy phạm pháp luật, văn bản hành chính của cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền phân quyền, phân cấp ban hành trước ngày nghị định này có hiệu lực thi hành thì tiếp tục có hiệu lực thi hành cho đến khi cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền được phân quyền, phân cấp ban hành văn bản thay thế theo quy định của nghị định này, trừ trường hợp quy định tại khoản 3 điều 62 nghị định này”.
“Theo đó, khi thông tư 27/2025 có hiệu lực thì thực hiện theo thông tư này. Nghị định 06/2019, Nghị định 84/2021, Nghị định 160/2013, Nghị định 64/2019 sẽ được bãi bỏ bằng một nghị định khác và nghị định này hiện bộ đang sửa” – ông Thiện thông tin và cho biết kể từ ngày 1-7, danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm, trong đó có gà lôi trắng được áp dụng theo quy định tại thông tư 27/2025.