Người tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện trước ngày 1/1/2021, đóng đủ 20 năm được hưởng lương hưu ở tuổi 60 với nam và 55 với nữ.
Nghị định 159/2025 hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Bảo hiểm xã hội về bảo hiểm xã hội tự nguyện có hiệu lực từ ngày 1/7. Văn bản quy định chính sách với người bắt đầu tham gia BHXH tự nguyện trước ngày 1/1/2021, có từ đủ 20 năm đóng trở lên nếu có nguyện vọng thì được hưởng lương hưu khi đủ 60 tuổi với nam, đủ 55 tuổi với nữ.
Như vậy, tuổi hưởng lương hưu của lao động tham gia BHXH tự nguyện trước 1/1/2021 thấp hơn so với quy định chung. Theo Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi, lao động đóng bảo hiểm 15 năm, đủ tuổi nghỉ hưu thì được hưởng hưu trí. Thời điểm luật có hiệu lực, tuổi nghỉ hưu của nam là 61 tuổi 3 tháng, nữ 56 tuổi 8 tháng và tăng theo lộ trình cho đến khi đạt 62 tuổi với nam vào năm 2028 và 60 tuổi với nữ vào năm 2035.
Cán bộ ngành bảo hiểm xã hội tư vấn chính sách BHXH tự nguyện cho người dân Quảng Nam, tháng 8/2023. Ảnh: Hồng Chiêu
Mức lương hưu hàng tháng của lao động nữ tham gia BHXH tự nguyện bằng 45% bình quân thu nhập làm căn cứ đóng tương ứng với 15 năm tham gia. Mỗi năm sau đó tính thêm 2% cho đến khi đạt mức tối đa 75%. Lao động nam bằng 45% bình quân thu nhập làm căn cứ đóng, tương ứng 20 năm tham gia. Mỗi năm sau đó tính thêm 2% cho đến khi đạt tối đa 75%.
Thời điểm hưởng lương hưu của lao động được tính từ ngày đầu tiên của tháng liền kề sau tháng đủ điều kiện hưởng lương hưu. Chính phủ giao Bộ Nội vụ quy định chi tiết nội dung, song khi Nghị định có hiệu lực vẫn chưa có thông tư hướng dẫn.
Lao động đủ tuổi nghỉ hưu nhưng chưa đủ 15 năm tham gia BHXH tự nguyện có thể đóng một lần cho thời gian thiếu để hưởng hưu trí nhưng không quá 5 năm, thay vì 10 năm như trước. Mức đóng một lần này được tính bằng tổng mức đóng của những tháng còn thiếu, áp dụng lãi gộp bằng lãi suất đầu tư Quỹ Bảo hiểm xã hội bình quân tháng của năm trước liền kề năm đóng do Bảo hiểm xã hội Việt Nam công bố.
Chưa đủ điều kiện nhận hưu trí được hưởng trợ cấp hàng tháng
Người đóng BHXH tự nguyện đủ tuổi nghỉ hưu nhưng chưa đủ năm đóng và dưới tuổi nhận trợ cấp hưu trí xã hội thì được hưởng trợ cấp hàng tháng. Điều kiện là người đó không hưởng BHXH một lần, không bảo lưu thời gian đóng và có đề nghị hưởng. Thời gian hưởng căn cứ vào thời gian tham gia, bình quân thu nhập làm căn cứ đóng. Trường hợp có ngày lẻ chưa đủ tháng thì được làm tròn thành một tháng.
Mức trợ cấp được tính bằng mức hưu trí xã hội, dự kiến 500.000 đồng mỗi tháng, được nâng khi Chính phủ điều chỉnh lương hưu. Thời gian hưởng được xác định từ tháng người lao động có văn bản đề nghị khi đã đủ tuổi nghỉ hưu đến khi đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội tại thời điểm giải quyết chế độ.
Nhà nước tăng mức hỗ trợ đóng
Nhà nước hỗ trợ tiền đóng cho người tham gia BHXH tự nguyện theo mức chuẩn nghèo nông thôn. Mức hỗ trợ bằng 50% với người thuộc hộ nghèo, sinh sống tại xã đảo, đặc khu; 40% với người thuộc hộ cận nghèo; 30% với người dân tộc thiểu số và 20% với các nhóm khác.
Tỷ lệ Nhà nước trích đóng đã tăng 5-20% tùy từng nhóm so với trước đây. Người tham gia thuộc nhóm được hỗ trợ ở nhiều mức thì được nhận tỷ lệ cao nhất. Thời gian nhà nước hỗ trợ không quá 10 năm.
Giai đoạn 2025- 2030, dự kiến kinh phí nhà nước trích gần 19.800 tỷ đồng hỗ trợ 5,8 triệu người tham gia BHXH tự nguyện. Tùy thời kỳ, Chính phủ điều chỉnh tỷ lệ trên và khuyến khích địa phương trích kinh phí hỗ trợ thêm cho người tham gia.
Người đóng BHXH tự nguyện mà rút một lần sẽ phải hoàn trả tiền Nhà nước đã đóng, trừ những trường hợp được hưởng lương hưu. Các nhóm gồm người tham gia BHXH đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ 15 năm đóng; ra nước ngoài định cư; lao động gia nhập hệ thống trước ngày 1/7/2025 mà chọn rút một lần.
Nghị định quy định người tham gia có thể tăng hoặc giảm mức thu nhập làm căn cứ đóng bằng cách nộp tờ khai điều chỉnh thông tin cho cơ quan Bảo hiểm xã hội. Việc thay đổi được thực hiện sau khi lao động hoàn thành phương thức đóng, mức thu nhập làm căn cứ đóng đã chọn trước đó. Người dân được chọn đóng hàng tháng, 3 tháng, 6 tháng hoặc 12 tháng một lần.
Cả nước hiện còn 815.000 hộ nghèo, 771.000 hộ cận nghèo, hơn 14,1 triệu người dân tộc thiểu số, gần 546.000 người sinh sống ở xã đảo, huyện đảo. Hết tháng 1/2025, người tham gia BHXH tự nguyện đạt 2,3 triệu, chiếm khoảng 4,9% lực lượng lao động trong độ tuổi.
Hồng Chiêu