Đêm trắng đắp đê sông Cầu

Chiều 9/10, bên sông Cầu đoạn qua phường Kinh Bắc, người, xe rầm rập đi lại, chia nhau xúc cát, đóng bao tải đắp cao bờ đê trước khi lũ đạt đỉnh vào buổi tối. Hàng nghìn người chạy đua ngăn dòng lũ tràn qua đê bối, đe dọa đê chính – tuyến phòng thủ cuối cùng bảo vệ trung tâm Bắc Ninh. Bên trong là khu dân cư, phố phường, trung tâm hành chính, nhà máy, khu công nghiệp.

Là vùng đất tụ hội của các sông Cầu, Thương, Lục Nam, Đuống, tỉnh Bắc Ninh đang phải gánh lũ do mưa lớn sau bão Matmo kết hợp lũ từ Thái Nguyên đổ về. Đỉnh lũ sông Cầu tại Gia Bảy (Thái Nguyên) lên 29,9 m, vượt đỉnh lũ lịch sử năm 2024 tới 1,09 m, gây ngập lụt cho 200.000 nhà dân ở Thái Nguyên, giờ lại uy hiếp xóm làng Bắc Ninh.

Nhận được đề nghị hỗ trợ gia cố đê bối Đẩu Hàn từ Tỉnh đoàn Bắc Ninh, Phạm Văn Đảm cùng 200 bạn học trường Cao đẳng Công nghiệp Bắc Ninh mang theo xẻng, bao tải tham gia hộ đê cùng với hàng nghìn bộ đội, dân quân phường Kinh Bắc. Đê bối Đẩu Hàn cũng là tuyến giao thông đã được bêtông hóa, là lớp ngoài cùng tiếp giáp sông Cầu, phía trong là đình, chùa Đẩu Hàn. Đêm 8/10, gần 2.000 người đã gia cố một lượt đê bối, nay tiếp tục dùng bao tải cát nâng cao khi lũ lên.

Trai tráng như Đảm làm nhiệm vụ xúc cát vào bao tải, mỏi lại thay ca chuyển vị trí lên đắp mặt đê. Phía ngoài, nước sông cách bờ đê chỉ hơn gang tay. Năm 2024 sau bão Yagi, Đảm vừa xuất ngũ đã tham gia hộ đê chống lũ. Nhưng khi ấy lũ sông Cầu thấp hơn bờ đê bối gần một mét, dòng chảy không xiết như năm nay.

“Sống ven sông hơn 20 năm, chưa bao giờ em thấy sông Cầu vừa đục vừa dữ như năm nay”, chàng trai quê Yên Trung, cách đê bối Đẩu Hàn 16 km, cho hay.

Trước khi đi hộ đê, Đảm chỉ kịp gọi điện về nhà hỏi han, bố mẹ cho biết mọi sự vẫn ổn. Nhà Đảm cũng ven sông Cầu nhưng bờ đê đã được kiên cố từ nhiều năm trước. Với cậu, “hộ đê tuyến nào cũng là bảo vệ chính làng xóm, gia đình mình”.

Chập tối, tuyến đê bối được gia cố thêm ba lớp bao cát. Các lực lượng tranh thủ ăn cơm ngay tại mặt đê, nghỉ ngơi một lúc rồi tiếp tục công việc. 20h, lũ vẫn lên, xe tải nối đuôi nhau chở cát về. Thanh niên xúc sẵn cát cho vào bao bố, xếp gọn trên mặt đê phòng nước dâng lên thì tiếp tục xếp thành lũy.

Đến 23h, lũ sông Cầu tại trạm Đáp Cầu đạt đỉnh 7,52 m, vượt báo động ba 1,22 m cũng là lúc tuyến bờ kè mới đã được đắp cao chạy dọc triền đê Đẩu Hàn. Dòng nước lũ bị ngăn phía ngoài cách mặt bờ đê mới hơn một gang tay. Ai nấy ngưng tay tạm ngồi nghỉ tại chỗ, theo dõi nếu nước lên thì tiếp tục gia cố.

Rạng sáng nước chững, quân dân thay ca nghỉ ngơi. Đảm cùng bạn bè ngả lưng trên những tấm bạt trải dọc mặt đê. Dân quân cắt cử các tổ tuần tra những vị trí rò nước để đắp thêm cát. Gió đêm lành lạnh, người ngủ, người thức, nhưng không ai trở về nhà. Đảm cùng hàng nghìn người trải qua một đêm trắng canh đê, “hơi mệt, nhưng thấy rõ thế nào là đại đoàn kết”.

Cũng trong đêm 9/10, cách đê bối Đẩu Hàn 30 km, hàng trăm người dân cùng chính quyền xã Mỹ Thái (huyện Lạng Giang cũ) khẩn cấp gia cố tuyến đê bối ven sông Thương. Hơn 400 m đê bối đoạn qua thôn Đức Thọ phải đắp chống tràn, theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Bắc Ninh.

Trong các nhóm cộng đồng, người dân thông báo cho nhau, huy động mỗi nhà cắt cử 1-2 người đắp đê ở vị trí xung yếu. Trên trang cá nhân, chị Nguyễn Thị Mai, 34 tuổi, cũng đăng bài kêu gọi người dân, thanh niên trong vùng tới hỗ trợ. Nhà ở thôn Lẻ cách đê bối hơn một cây số, chị cùng dân, quân tham gia hộ đê từ chiều.

Chập tối, cả trăm người mang theo xẻng, bao tải, đèn pin tới hộ đê. Đàn ông, trai tráng xúc đất cho vào bao tải xếp chồng lên rồi đóng cọc ghim chặt những vị trí đất nhão đang bị nước lũ làm trôi. Phụ nữ buộc bao tải, người già tiếp tế đồ ăn, nước uống. Người góp của, người góp công, chung sức cứu đê bảo vệ làng.

Trong đêm chỉ có ánh đèn pin le lói, quân dân hối hả tranh thủ từng phút đắp đập be bờ, phía ngoài nước lũ chỉ còn cách gang tay. Tới gần nửa đêm, những đoạn rò nước đã được bịt kín, các lực lượng tạm nghỉ ngơi. Người dân nấu cháo, mì ăn đêm tại chỗ để thức xuyên đêm canh đê.

Chị Mai tạm về nhà nghỉ, nhưng chập chờn ngủ không yên. “Năm ngoái lũ lớn vẫn cách đê cả mét, năm nay một số đoạn đã chảy tràn”, chị Mai thở dài, kể các cụ trong làng nói gần 40 năm mới thấy lũ lớn. Trận mưa lớn đầu tuần khiến nước lụt dâng mất trắng lúa đồng, giờ phải cố giữ đê còn giữ lấy nhà cửa.

Báo cáo mới nhất của Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Bắc Ninh cho hay tổng chiều dài các tuyến đê phải đắp chống tràn là 12.035 m tại 27 vị trí. Sở đề nghị các xã, phường trên tuyến sông Cầu, Thương phối hợp với lực lượng quản lý đê chủ động gia cố đắp trạch đề phòng tràn trước. Lũ sông bắt đầu rút, dễ xảy ra sạt lở mái đê phía sông, chính quyền cần tuần tra để kịp xử lý; hiệp đồng với quân đội, công an đảm bảo an toàn tuyệt đối các tuyến đê cấp III đến cấp I.

Hồng Chiêu