Phim sử dụng vốn Nhà nước dự kiến chỉ phải nộp lại 30% doanh thu thay vì 100% như hiện nay, để doanh nghiệp có động lực phát hành, tác phẩm lan tỏa hiệu quả.
Đây là nội dung mới trong Dự thảo Nghị định quy định về phát hành, phổ biến phim phục vụ nhiệm vụ chính trị, đang được Bộ Tư pháp thẩm định.
Tại điều 10, cơ quan soạn thảo đề xuất với các phim sử dụng ngân sách nhà nước, khi phát hành cần có văn bản thỏa thuận giữa cơ quan đại diện chủ sở hữu và tổ chức, cá nhân sử dụng.
Nếu phát hành có doanh thu, tỷ lệ tối thiểu của nhà nước là 30% sau khi trừ thuế, phí. Tiền này sẽ được chuyển vào ngân sách nhà nước trong vòng 15 ngày.
Theo dự thảo, doanh thu từ hoạt động phát hành, phổ biến phim được hiểu gồm: doanh thu từ bán vé xem phim; quảng cáo, phát hành, phổ biến trực tuyến hoặc trên các phương tiện khác và các khoản thu khác có liên quan.
Hậu trường Đào, phở và piano, phim được sản xuất bằng ngân sách nhà nước và gây tiếng vang khi ra rạp đầu năm 2024. Ảnh: Nhà sản xuất cung cấp
Dự thảo cũng đề xuất, việc lựa chọn đơn vị phát hành phim phải theo tiêu chí ưu tiên các đơn vị phát hành phim có doanh thu; có phương án tiếp cận, mở rộng thị trường trong nước và quốc tế phù hợp với đặc điểm, nội dung và định hướng phát hành phim; có khả năng kiểm soát và báo cáo số lượng lượt xem theo từng hình thức phổ biến phim.
Đơn vị phát hành cũng phải có kế hoạch nêu rõ phạm vi, thời gian, hình thức, kinh phí, mục tiêu, phương án và kết quả dự kiến.
Tại sao là 30%?
Về con số 30% doanh thu Nhà nước giữ lại, đơn vị soạn thảo giải thích tỷ lệ này vừa bảo đảm Nhà nước thu hồi phần vốn đầu tư và vẫn khuyến khích đơn vị phát hành được hưởng phần doanh thu hợp lý để tái đầu tư và mở rộng phạm vi phổ biến phim.
Để ra con số này, Cục Điện ảnh đã khảo sát tỉ lệ thực tiễn các doanh
nghiệp thường xuyên tham gia phát hành, phổ biến phim, cho thấy: Đối với rạp chiếu phim, tỷ lệ phân chia phổ biến dao động 30-50% cho chủ sở hữu phim; đơn vị phát hành 8-15% và đơn vị phổ biến phim 40-60% (tùy thuộc vào tuần chiếu và mức độ đầu tư truyền thông). Ví dụ, CGV Việt Nam chia 40-50% cho chủ sở hữu phim theo tuần, 8-15% cho nhà phát hành và 40-50% cho đơn vị phổ biến.
Nền tảng trực tuyến như VieOn, Vfilms, thường chia 40-60% cho chủ sở hữu, còn lại cho đơn vị khai thác.
Song cơ quan soạn thảo cũng xác định, đặc thù của phim phục vụ nhiệm vụ chính trị chủ yếu nhằm tuyên truyền, giáo dục, do đó nếu áp dụng tỷ lệ cao sẽ làm giảm động lực tham gia của doanh nghiệp phát hành và phổ biến phim.
Do đó, 30% được cho là tỷ lệ hợp lý, đảm bảo lợi ích công nhưng vẫn tạo động lực cho khu vực tư nhân trong phát hành phim phục vụ nhiệm vụ chính trị.
Nộp lại 100% doanh thu dễ khiến nhà phát hành phim mất động lực
Dự thảo nêu trên thực tế, nhiều phim phục vụ nhiệm vụ chính trị được Nhà nước đặt hàng, sản xuất bằng ngân sách nhà nước nhưng chưa có quy định cơ chế quản lý, khai thác, phân chia doanh thu.
Năm 2024, qua thí điểm phát hành một số phim sử dụng ngân sách nhà nước, có 16 cụm rạp tham gia, doanh thu đạt chỉ 23 tỷ đồng. Việc phát hành phải gánh chịu nhiều chi phí lớn (truyền thông, logistics, in ấn, nhân sự, kỹ thuật…). Song do chưa có cơ chế và tỷ lệ phân chia doanh thu rõ ràng, các đơn vị này đã nộp toàn bộ doanh thu bán vé về ngân sách Nhà nước mà không được giữ lại chi phí tối thiểu.
Theo cơ quan soạn thảo, việc nộp lại 100% doanh thu khiến nhà phát hành “không
có động lực” đầu tư truyền thông, mở rộng thị trường khiến nhiều bộ phim khó tiếp cận khán giả dù có chất lượng tốt.
Vấn đề đưa phim “nhà nước đặt hàng” ra rạp từng được đại biểu Quốc hội chất vấn trong phiên họp tháng 6/2024.
Bộ trưởng Văn hóa Thể thao Du lịch Nguyễn Văn Hùng khi đó cho biết mỗi năm ngân sách nhà nước chỉ có khoảng 60-70 tỷ đồng để đặt hàng làm phim phục vụ nhiệm vụ chính trị, phim lịch sử. Nhiều bộ phim sau đó dù giới chuyên môn ghi nhận vẫn không được nhiều khán giả biết đến.
Cục trưởng Điện ảnh Vi Kiến Thành cũng từng cho biết Nhà nước không thể lấy phim tư nhân để chiếu phục vụ nhiệm vụ chính trị do không có tiền mua bản quyền. Bộ Văn hóa Thể thao Du lịch hiện không có kinh phí phát hành hay tuyên truyền, quảng bá phim, không có khung pháp lý về việc chia phần trăm cho rạp phát hành phim Nhà nước.
Nghị định mới dự kiến sẽ tháo gỡ các vấn đề này, đảm bảo sử dụng ngân sách nhà nước có hiệu quả, tạo quan hệ hợp tác bình đẳng giữa Nhà nước và doanh nghiệp.
Phim phục vụ nhiệm vụ chính trị theo định nghĩa tại Điều 3 của dự thảo là phim có nội dung phù hợp để tuyên truyền đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước; đề cao giá trị văn hóa, lịch sử, cách mạng; lãnh tụ, danh nhân, anh hùng dân tộc, trẻ em, vùng cao, miền núi, biên giới, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số; nâng cao tư tưởng, đạo đức, lối sống, lòng yêu nước, tinh thần dân tộc, bảo vệ chủ quyền quốc gia; giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, đồng thời phục vụ các mục tiêu chính trị, xã hội khác.
Hải Thư