Đơn vị tư vấn đề xuất TP HCM thí điểm vùng phát thải thấp (LEZ) ở khu trung tâm, Cần Giờ, dần hạn chế xe không đạt chuẩn, lộ trình từ 2026 đến 2032 trước khi mở rộng.
Thông tin được liên danh tư vấn đưa ra tại buổi làm việc với Sở Xây dựng TP HCM ngày 8/8, khi trình bày đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông. Đây là một trong các nội dung thuộc chương trình chuyển đổi xanh đang trong giai đoạn xây dựng, lấy ý kiến các bên liên quan trước khi hoàn thiện, trình cấp thẩm quyền phê duyệt và triển khai.
Theo đơn vị tư vấn, giao thông đường bộ là nguồn phát thải lớn nhất, đặc biệt ở khu trung tâm có mật độ phương tiện và mức ô nhiễm cao. Do đó, nơi này được đề xuất làm vùng thí điểm LEZ, hạn chế xe xăng không đạt tiêu chuẩn khí thải. Cần Giờ cũng nằm trong diện thí điểm nhằm bảo vệ khu dự trữ sinh quyển và phát triển mô hình du lịch bền vững.
Phạm vi khu vực trung tâm được xác định gồm các cầu: Điện Biên Phủ – Bùi Hữu Nghĩa, Bông (Đinh Tiên Hoàng), Hoàng Hoa Thám, Trần Khắc Chân, Kiệu (Hai Bà Trưng), Công Lý (Nam Kỳ Khởi Nghĩa), Lê Văn Sỹ, Nguyễn Văn Cừ, Ông Lãnh (Nguyễn Thái Học), Calmette, Khánh Hội, Nguyễn Hữu Cảnh, Thị Nghè.
Khu vực trung tâm thành phố được đề xuất làm vùng LEZ. Đồ họa: Hoàng Khánh
Các tuyến đường trong vùng giới hạn gồm: Bà Huyện Thanh Quan, Nguyễn Phúc Nguyên, Cách Mạng Tháng Tám, Cao Thắng, Lê Hồng Phong, 3 Tháng 2, Lý Thái Tổ, Ngô Gia Tự, Hồ Thị Kỷ, Trần Phú, An Dương Vương, Nguyễn Trãi, Phan Văn Trị, Trần Hưng Đạo, Nguyễn Cảnh Chân, Trần Đình Xu.
Giai đoạn chuẩn bị được đề xuất hoàn tất trong năm 2025, bao gồm ban hành khung pháp lý. Từ đầu 2026, thành phố sẽ thí điểm LEZ, bước đầu kiểm soát xe công nghệ và xe thương mại chưa đạt chuẩn. Đến năm 2027, xe máy phải kiểm định khí thải, bị hạn chế vào khu vực thí điểm nếu không đạt yêu cầu. Cuối năm 2028, toàn bộ xe máy công nghệ sẽ chuyển sang điện và từ tháng 12/2029, xe máy chạy xăng sẽ không được phép tham gia dịch vụ gọi xe công nghệ.
Từ 2030, vùng phát thải thấp sẽ áp dụng với toàn bộ xe cá nhân ở khu trung tâm. Sau năm 2032, thành phố sẽ đánh giá và cân nhắc mở rộng LEZ ra khu vực Vành đai 1 (gồm các tuyến: Phạm Văn Đồng – vòng xoay Nguyễn Thái Sơn – Ngã tư Bảy Hiền – Hương Lộ 2 – Nguyễn Văn Linh…).
Để kiểm soát phương tiện ra vào, đề án đề xuất lắp camera nhận diện biển số, đối chiếu với dữ liệu đăng kiểm nhằm xác định mức khí thải. Xe không đạt chuẩn khi vào vùng LEZ sẽ bị xử phạt.
Theo đại diện đơn vị tư vấn, triển khai LEZ cần hệ sinh thái đồng bộ gồm: lựa chọn thay thế cho người dân, hạ tầng trạm sạc, chính sách tài chính và giải pháp chuyển đổi công bằng. Nhóm người thu nhập thấp, phụ thuộc vào xe cũ sẽ được hỗ trợ để đảm bảo sinh kế sau khi chuyển đổi.
Giao thông công cộng tiếp tục là trọng tâm, với các kế hoạch mở rộng tuyến buýt điện, phát triển xe đạp công cộng, hành lang xanh cho người đi bộ, xe đạp. Trạm sạc điện sẽ được ưu tiên tại bãi đỗ, trung tâm thương mại, trục giao thông chính.
Đại diện tư vấn đánh giá chi phí ban đầu là thách thức lớn, đặc biệt với các nhóm cá nhân, doanh nghiệp vận tải và nhà đầu tư. Do đó, đề án đề xuất các gói hỗ trợ phù hợp theo từng đối tượng.
Kẹt xe ở cửa ngõ phía Đông TP HCM, tháng 5/2024. Ảnh: Quỳnh Trần
Phó giám đốc Sở Xây dựng TP HCM Bùi Hòa An cho biết đề án là một phần trong chiến lược quốc gia về giảm phát thải. Thành phố đang tính toán kỹ lưỡng, đảm bảo chính sách hỗ trợ không ảnh hưởng sinh kế người dân, nhất là nhóm thu nhập thấp.
Ông An cũng cho biết khu trung tâm được chọn thí điểm vì quá tải hạ tầng và ô nhiễm cao. Riêng Cần Giờ được ưu tiên bảo vệ môi trường sinh thái, không để ô nhiễm rồi mới xử lý. Côn Đảo cũng đang được nghiên cứu áp dụng chuyển đổi tương tự.
Ngoài kiểm soát khí thải, thành phố sẽ đầu tư hạ tầng đồng bộ theo lộ trình. Bộ tiêu chuẩn trạm sạc, yêu cầu an toàn phòng cháy chữa cháy và tính tương thích với nhiều dòng xe đang được xây dựng. Mô hình đổi pin và xử lý pin cũng đang được nghiên cứu.
Hiện Sở Xây dựng tiếp tục lấy ý kiến các bên để hoàn thiện đề án, trình cấp có thẩm quyền phê duyệt và triển khai.
Tính đến tháng 6/2025, TP HCM quản lý hơn 9,6 triệu phương tiện (cao nhất cả nước), gồm hơn một triệu ôtô và gần 8,6 triệu xe máy, chưa kể lượng lớn xe vãng lai. So với cùng kỳ năm trước, số lượng xe tăng 3%, trong đó ôtô tăng đến 9%, gây áp lực lớn lên hạ tầng và môi trường đô thị.
Liên quan đến việc hạn chế xe xăng dầu, trong Chỉ thị 20 ban hành ngày 12/7 về một số nhiệm vụ cấp bách, quyết liệt ngăn chặn, giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường, Thủ tướng cũng yêu cầu chính quyền Hà Nội triển khai lộ trình cấm xe máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch trong khu vực trung tâm từ giữa năm 2026, tiến tới mở rộng vùng phát thải thấp toàn thành phố vào năm 2030.
Giang Anh