Dự luật Báo chí sửa đổi mở rộng nguồn thu, tăng quyền tự chủ tài chính cho cơ quan báo chí, hướng tới hình thành nền kinh tế báo chí vững mạnh, giảm dần sự hỗ trợ từ ngân sách.
Chiều 8/10, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thảo luận dự án Luật Báo chí (sửa đổi), dự kiến trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ 10. Theo tờ trình của Chính phủ, dự luật tập trung vào 4 nhóm chính sách lớn, trong đó có phát triển kinh tế báo chí, hoàn thiện cơ chế tài chính và tạo hành lang pháp lý cho hoạt động báo chí trên nền tảng số.
Bộ trưởng Văn hóa Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng cho biết dự luật bổ sung, hoàn thiện nhiều quy định giúp cơ quan báo chí có thêm nguồn thu và tháo gỡ khó khăn trong hoạt động. Cơ quan báo chí được mở rộng quyền tự chủ tài chính, tham gia cung cấp dịch vụ sự nghiệp công, liên kết sản xuất nội dung, kinh doanh bản quyền tác phẩm báo chí, cũng như tích hợp dịch vụ trực tuyến, thương mại điện tử trong các lĩnh vực như giáo dục, y tế, tài chính, bảo hiểm.
Nhà nước sẽ đầu tư phát triển Nền tảng số báo chí quốc gia, đồng thời thực hiện đặt hàng, đấu thầu, hỗ trợ chi phí truyền dẫn, phát sóng cho cơ quan báo chí phục vụ nhiệm vụ chính trị, an ninh, quốc phòng và thông tin tuyên truyền ở vùng sâu, vùng xa, hải đảo. Báo chí được phép bán quyền sử dụng, khai thác tác phẩm báo chí, nhận đặt hàng sản xuất nội dung phục vụ nhiệm vụ chính trị và truyền thông chính sách.
Bộ trưởng Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng. Ảnh: Cổng TTĐT Quốc hội
Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa – Xã hội Nguyễn Đắc Vinh đồng tình với việc mở rộng nguồn thu, tăng tự chủ tài chính cho báo chí, song lưu ý cần làm rõ phạm vi kinh doanh, cơ chế đầu tư công, quy định về liên kết và bản quyền để bảo đảm kinh tế báo chí phát triển đúng hướng, không bị thương mại hóa hoặc phụ thuộc vào doanh thu từ nền tảng nước ngoài.
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh Luật Báo chí (sửa đổi) cần khuyến khích phát triển kinh tế báo chí, tăng sức cạnh tranh, giảm phụ thuộc ngân sách, đồng thời làm rõ cơ chế tài chính đặc thù gắn với việc sắp xếp hệ thống báo chí tinh gọn, hiệu quả. Ông cho rằng báo chí phải chủ động chuyển đổi số, mở rộng sự hiện diện trên các nền tảng trực tuyến, giữ vững vai trò định hướng thông tin trong môi trường truyền thông đa dạng.
Cùng với chính sách phát triển kinh tế báo chí, dự luật bổ sung quy định về cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện – tổ hợp có nhiều loại hình báo chí và đơn vị trực thuộc, được hưởng cơ chế tài chính đặc thù do Chính phủ quy định. Theo quy hoạch phát triển báo chí đến năm 2025, cả nước có 6 cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện. Tuy nhiên, mỗi cơ quan có mô hình tổ chức, cấp quản lý và cơ chế tài chính khác nhau, nên cần quy định rõ tiêu chí xác định và nguyên tắc cơ chế đặc thù trong luật hoặc nghị định hướng dẫn.
Một số ý kiến đề nghị mở rộng mô hình đến các cơ quan báo chí địa phương có uy tín, đủ năng lực vận hành đa phương tiện, thậm chí xem xét hướng đến mô hình “tập đoàn báo chí – truyền thông chủ lực” để phù hợp với xu hướng phát triển quốc tế.
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn. Ảnh: Cổng TTĐT Quốc hội
Mở rộng thẩm quyền yêu cầu nhà báo cung cấp “nguồn tin”
Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) bổ sung quy định cho phép Thủ trưởng Cơ quan điều tra Bộ Công an và công an cấp tỉnh được quyền yêu cầu bằng văn bản cơ quan báo chí hoặc nhà báo cung cấp thông tin về người cung cấp tin, nhằm phục vụ công tác điều tra, truy tố, xét xử tội phạm. Đề xuất này được đưa vào dự thảo theo góp ý của Bộ Công an trong quá trình hoàn thiện luật.
Theo quy định của Luật Báo chí hiện hành, chỉ Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân hoặc Chánh án Tòa án nhân dân cấp tỉnh và tương đương trở lên mới được quyền yêu cầu cơ quan báo chí, nhà báo cung cấp nguồn tin, và việc yêu cầu phải bằng văn bản, chỉ thực hiện khi cần thiết cho việc điều tra, truy tố, xét xử tội phạm rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng.
Việc mở rộng thẩm quyền trong dự thảo được lý giải là để bảo đảm tính kịp thời, hiệu quả trong quá trình điều tra, đồng thời tăng tính phối hợp giữa cơ quan báo chí và cơ quan tố tụng. Tuy nhiên, nhiều ý kiến trong cơ quan thẩm tra cho rằng quy định này cần được cân nhắc kỹ, bảo đảm không ảnh hưởng đến quyền bảo vệ nguồn tin báo chí.
Dự án Luật Báo chí (sửa đổi) gồm bốn nhóm chính sách lớn: tăng cường quản lý hoạt động báo chí; nâng cao chất lượng đội ngũ người làm báo; phát triển kinh tế báo chí; điều chỉnh hoạt động báo chí trên không gian mạng và bảo đảm quyền tự do báo chí, tự do ngôn luận của công dân theo Hiến pháp.
Sơn Hà