Cơn sốt matcha toàn cầu chưa hạ nhiệt khiến loại bột trà xanh này ngày càng khan hiếm, giá tăng 2-3 lần một năm.
Sau 3 thập niên làm việc trong ngành quảng cáo, Chitose Nagao nghỉ việc và mở một quán cà phê matcha. Nhưng cô chưa bao giờ nghĩ sẽ có ngày khách hàng đến xếp hàng chờ vào uống mỗi sáng. Họ chủ yếu là người nước ngoài, muốn thử các loại thức uống mới với matcha của quán.
Do cơn sốt matcha toàn cầu, nguồn cung ngày càng khan hiếm. Tuy nhiên, nhờ kết nối sẵn với Marukyu Koyamaen, nhà sản xuất trà 300 năm tuổi ở Kyoto mà quán của Chitose Nagao có lợi thế.
“Khi tôi nghe nói rằng trà của họ chất đống trong kho thời Covid, tôi đã muốn làm điều gì đó”, Nagao kể về cơ duyên mối hợp tác. Bốn năm sau, cô có hai cửa hàng ở Nhật Bản, một ở TP HCM, Việt Nam và sắp khai trương tại Cebu, Philippines.
Ly Matcha Latte và bánh Matcha Gateau tại cửa hàng của Chitose Nagao. Ảnh: Fanpage Atelier Matcha
Matcha là bột trà xanh làm từ cây trà tencha. Nhật Bản đã sử dụng matcha từ thế kỷ 12, chủ yếu trong các nghi lễ trà đạo cầu kỳ, chỉ với một chút bột. Nhưng nhu cầu bột trà xanh này tăng vọt những năm gần đây, theo Reuters.
Khách hàng chủ yếu là thế hệ millennials và Gen Z đang tìm kiếm những lựa chọn lành mạnh hơn, lui tới các quán cà phê sành điệu trên toàn cầu để gọi món matcha latte hay món tráng miệng có matcha.
Ngoài ra, theo CNBC, loại trà xay mịn này được đánh giá cao vì có chất chống oxy hóa và hàm lượng caffeine cao hơn các loại trà xanh khác. Nó cũng nổi danh như giàu chất chống oxy hóa lan truyền trên TikTok. Ngoài ra, bùng nổ du lịch hậu đại dịch cũng góp phần kích cầu. Matcha hiện là quà lưu niệm phổ biến đối với du khách đến Nhật Bản, vốn đang nhiều kỷ lục.
Theo Bộ Tài chính Nhật Bản, nước này xuất khẩu 36,4 tỷ yen (247 triệu USD) trà xanh năm ngoái, gấp 4 lần so với một thập kỷ trước. Khoảng 44% trong số đó đến Mỹ, chủ yếu ở dạng matcha. Năm nay, nhiều cửa hàng trực tuyến cũng đã hết hàng do người Mỹ đổ xô đi mua tích trữ matcha trước khi thuế quan hiệu lực.
Tại phiên đấu giá mùa xuân ở Kyoto, giá tencha tăng 170% so với 2024, lên 8.235 yen mỗi kg, vượt kỷ lục 4.862 yen mỗi kg thiết lập vào năm 2016. Nhiều nhà bán lẻ cũng cho biết giá matcha đã tăng gấp đôi trong năm qua. Việc mua một hộp bột matcha nhỏ ngày càng khó khăn, ngay cả ở Tokyo. Một số tiệm giới hạn lượng mua để đảm bảo nguồn hàng dự trữ, ngăn chặn đầu cơ.
Về nguồn cung, Hiệp hội Sản xuất Trà Nhật Bản cho biết nước này sản xuất 5.336 tấn tencha năm 2024, tăng gần 2,7 lần so với thập niên trước, do ngày càng nhiều nông dân chuyển sang trồng loại trà này. Nhưng những người sản xuất và kinh doanh dự báo sản lượng matcha năm nay sẽ thấp hơn do nắng nóng kỷ lục mùa hè.
Marc Falzon, thương nhân mua trà từ vùng Uji (Nhật Bản) cho công ty xay xát Ooika ở New Jersey (Mỹ), cho biết nhiều người đã hy vọng vụ thu hoạch năm nay có năng suất cao hơn để giảm bớt tình trạng thiếu hụt nhưng có thể không xảy ra.
Chuỗi Kaminari Issa – bán mọi thứ từ bia matcha đến bánh kem matcha tại 4 cửa hàng ở quận Asakusa, Tokyo, cho biết việc nhận được yêu cầu mua một tấn matcha qua email là điều không hiếm. Miku Sugawara, quản lý một trong những cửa hàng nói “rất vui” nhưng khả năng cung cấp có hạn. Sugawara cũng lo đợt nắng nóng kỷ lục có thể làm giảm sản lượng trà năm sau và đẩy giá lên cao hơn nữa.
Các nhà sản xuất Nhật Bản đang cố gắng tăng sản lượng matcha, nhưng điều đó sẽ không giải quyết được tình trạng thiếu hụt hiện tại vì những diện tích trồng mới cần đến 5 năm mới có thể thu hoạch. “Tôi nghi ngờ chúng ta sẽ chứng kiến giá matcha tăng mạnh hơn nữa”, Falzon cho biết.
Cạnh tranh tìm nguồn cung matcha gay gắt đến mức Ito En, nhà bán trà xanh đóng chai lớn nhất thế giới, phải lập bộ phận chuyên trách hồi tháng 5. Công ty dự báo kim ngạch xuất khẩu sẽ tăng 11% năm nay và đang tăng giá từ 50% đến 100% đối với một số sản phẩm, do chi phí nguyên liệu thô và nhân công tăng.
Chính phủ Nhật Bản đang xem xét trợ cấp nông dân, khuyến khích họ dành nhiều đất hơn trồng tencha. Nhưng canh tác loại trà này đòi hỏi nhiều nhân công hơn, vì nụ trà cần được che chắn khỏi ánh nắng mặt trời để có hương vị đặc trưng.
Giới sản xuất còn cho biết hiện không đủ lao động để thu hoạch, hấp và sấy khô lá trà trước khi xay thành bột. “Mức độ nổi tiếng của Matcha thật đáng kinh ngạc. Các nhà máy của chúng tôi và tất cả nhà thầu đều đang quá tải”, Yasutaka Yokomichi, Giám đốc bộ phận matcha của Ito En cho biết.
Thường mất một giờ chỉ để nghiền ra 40 gram matcha, vì nhiệt sinh ra từ quá trình nghiền nhanh hơn có thể làm giảm chất lượng bột. Công ty này đang ưu tiên đầu tư thêm máy nghiền để xay lá tencha thành bột và đóng gói.
Ito En đã ký hợp đồng với nông dân để cung cấp 7.000 tấn trà xanh thông mỗi năm, nhưng chỉ khoảng 600 tấn tencha. Họ cho biết khó thuyết phục nông dân trồng thêm tencha vì nhiều người lo ngại cơn sốt matcha sẽ sớm thoái trào.
Phiên An (theo CNBC, Reuters)