Chứng khoán Việt Nam trước ‘giờ G’ xét nâng hạng từ FTSE Russell

Dù hầu hết chuyên gia đều nhận định triển vọng tích cực, song quyết định cuối cùng vẫn phụ thuộc vào trải nghiệm và đánh giá thực tế của các nhà đầu tư quốc tế.

Kỳ vọng lớn vào nâng hạng

Việt Nam trước đó đã đáp ứng 7 trong 9 tiêu chí. Hai tiêu chí còn lại – ứng vốn (prefunding) và xử lý giao dịch thất bại đang trong quá trình theo dõi. Nhiều công ty chứng khoán tin rằng cả hai đã có thể được nâng lên mức “đạt”.

Các tổ chức đưa ra dự báo khá khác biệt: có nơi đánh giá xác suất lên đến 95%, chỗ thận trọng hơn ở mức 90%, và thậm chí có ý kiến cho rằng cơ hội vẫn chỉ ở mức “50 – 50”.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, bà Trần Thị Khánh Hiền, Giám đốc nghiên cứu Chứng khoán MB (MBS), cho rằng đến nay các thông tin về nâng hạng thị trường vẫn cho thấy nhiều yếu tố tích cực.

Nhưng kết quả cần chờ ý kiến, biểu quyết từ nhà đầu tư, tổ chức xếp hạng. “Nhiều nhà đầu tư trong nước quá kỳ vọng vào việc nâng hạng, trong khi việc hút vốn cần thời gian, kết hợp nhiều yếu tố khác”, bà lưu ý.

Bà Hà Võ Bích Vân, cố vấn tài chính tại Hub Đồng Hành thuộc Công ty CP tư vấn đầu tư và quản lý tài sản FIDT, phân tích rõ hơn, khi rời khỏi nhóm cận biên (Frontier Market), cổ phiếu Việt Nam sẽ bị loại khỏi rổ chỉ số Frontier.

Trong khi đó, việc thêm vào rổ mới nổi không phải diễn ra đồng thời và đầy đủ, mà thường có độ trễ do quy trình vận hành của các tổ chức lập chỉ số và các quỹ thụ động đến ngày hiệu lực chính thức.

Bà Vân nói thêm trong rổ cận biên, Việt Nam có thể chiếm tới 20 – 30% tỉ trọng. Nhưng khi gia nhập nhóm mới nổi, quy mô vốn hóa toàn cầu lớn hơn rất nhiều, tỉ trọng Việt Nam thường chỉ còn 1 – 3%.

Điều này buộc các quỹ thụ động phải phân bổ lại, bán bớt cổ phiếu để hạ tỉ trọng cho phù hợp. Do đó, dòng vốn thụ động có thể giảm quy mô so với kỳ vọng ban đầu.

Theo ước tính từ Chứng khoán HSC, rủi ro từ việc bán ròng ở các quỹ FTSE thị trường cận biên có thể lên đến 50 triệu USD, tương đương 36% giá trị danh mục ở Việt Nam. Song ở góc nhìn tích cực hơn, HSC cũng dự báo Việt Nam có thể đón nhận 1 tỉ USD từ dòng vốn đầu tư thụ động từ FTSE, khoảng 4 – 5 tỉ USD từ các quỹ đầu tư chủ động trước và sau khi chính thức nâng hạng.

Nâng hạng không phải “đũa thần”, phép màu

Ông Nguyễn Duy Hưng, Chủ tịch Chứng khoán SSI lưu ý với cổ đông, nâng hạng không phải là “phép màu” như nhiều người nghĩ, mà thực tế còn nhiều mục tiêu để phấn đấu.

“Đừng nghĩ rằng khi có quyết định nâng hạng của tổ chức ở bên ngoài thì thị trường sẽ tăng một cách ồ ạt. Tôi nghĩ nâng hạng giống một “giấy chứng nhận” rằng thị trường chúng ta đã tiến được một bước phù hợp với các chuẩn quốc tế”, ông Hưng nhấn mạnh.

Chủ tịch Chứng khoán SSI cũng cho rằng thị trường trước và sau ngày công bố không thể là hai thị trường hoàn toàn khác nhau.

Việc được nâng hạng phản ánh quá trình dài chuẩn bị và cải thiện, còn ngày công bố chỉ có thể giúp thị trường nhận thêm sự chú ý và công nhận từ bên ngoài.

Điều quan trọng là niềm tin để thị trường tiếp tục phát triển tốt hơn và các quỹ ngoại/nhà đầu tư sẽ có cớ để tăng tỉ trọng vào Việt Nam.

Dưới góc nhìn chuyên gia FIDT, nâng hạng là bước tiến dài hạn tích cực, nhưng trong ngắn hạn, thị trường có thể chịu tác động từ những “dòng chảy kỹ thuật”.

Nhà đầu tư vì thế nên tiếp tục theo dõi sự vận động của dòng vốn qua từng giai đoạn và quan trọng nhất là bám vào nền tảng nội tại của doanh nghiệp để ra quyết định.

Vậy nhìn chúng nâng hạng, thị trường Việt Nam có thực sự hút dòng tiền lớn? Ông Trần Thăng Long, Giám đốc phân tích Chứng khoán BIDV (BSC), cho rằng câu trả lời sẽ là “có”, nhưng theo các tổ chức uy tín đánh giá, quy mô sẽ cần được nhìn nhận thực tế.

Ông Anthony Lê, Phó giám đốc Giao dịch chứng khoán – Khách hàng tổ chức, Vietcap – cho biết trong báo cáo phân loại thị trường thường niên, FTSE Russell sẽ công bố kết quả đánh giá Việt Nam kèm đường dẫn “FAQ – Vietnam”, nêu rõ kế hoạch thực hiện, gồm số đợt, thời điểm, danh sách 10 – 15 cổ phiếu dự kiến được thêm vào chỉ số và tỉ trọng tương ứng.

Sau thông báo, các quỹ chỉ số sẽ bắt đầu quy trình mở tài khoản và đăng ký mã số giao dịch. Việc giải ngân có thể chia làm 4 – 5 đợt vào cuối mỗi quý, trong đó đợt đầu tiên dự kiến sớm nhất vào tháng 3-2026.

Theo ông Anthony Lê, việc nâng hạng lên mới nổi thứ cấp sẽ là một yếu tố hỗ trợ tích cực, đối trọng với lực bán ròng lớn của khối ngoại, vốn đang trên đà đạt hơn 9 tỉ USD từ năm 2023 – 2025.

Các tổ chức quốc tế dự báo dòng vốn đầu tư ròng từ khối ngoại có thể đạt 6 – 8 tỉ USD hoặc thậm chí đạt 10 tỉ USD. Các ước tính này bao gồm cả dòng vốn từ các quỹ chủ động và thụ động, trong đó dòng vốn từ các quỹ chủ động chiếm phần lớn.

Còn dựa trên nghiên cứu của Vietcap, khoảng 30 cổ phiếu Việt Nam sẽ được đưa bổ sung vào danh mục đầu tư của các quỹ chỉ số. Dòng vốn từ các quỹ thụ động có thể đạt ít nhất 1 tỉ USD trong quá trình thực hiện.

FTSE Russell sẽ sàng lọc các cổ phiếu đủ điều kiện dựa trên các tiêu chí khác nhau như yêu cầu về tỉ lệ sở hữu nước ngoài tối thiểu, quy mô, thanh khoản và tỉ lệ chuyển nhượng tự do.

Các công ty chứng khoán có đáp ứng làn sóng đầu tư mới?

Khi các quỹ chỉ số quốc tế bắt đầu đưa cổ phiếu Việt Nam vào danh mục, câu hỏi đặt ra là: Các công ty chứng khoán trong nước liệu có đủ năng lực triển khai cơ chế không ký quỹ trước (NPF) để đáp ứng nhu cầu mua bán ban đầu cũng như các đợt tái cơ cấu danh mục sau này hay không?

Ông Anthony Lê cho rằng trong số 82 công ty chứng khoán tại Việt Nam, chỉ 10 công ty hiện đang cung cấp dịch vụ NPF cho các nhà đầu tư nước ngoài.

Dựa trên giới hạn NPF theo quy định (tức là hai lần vốn chủ sở hữu của công ty chứng khoán trừ đi dư nợ cho vay ký quỹ), tổng năng lực NPF tối đa của 10 công ty này là 132.000 tỉ đồng (5 tỉ USD).

Nếu chỉ xét các công ty chứng khoán có thị phần nhà đầu tư nước ngoài thuộc top 3, chiếm 66% tổng thị phần nước ngoài, thì tổng năng lực NPF tối đa khoảng 40.000 tỉ đồng (1,5 tỉ USD).

Con số này theo chuyên gia Vietcap, đủ đáp ứng nhu cầu NPF của các quỹ chỉ số, vốn được ước tính sẽ mua vào ít nhất 1 tỉ USD cổ phiếu Việt Nam.

Ngoài ra, các quỹ chỉ số dự kiến sẽ đầu tư vào Việt Nam theo nhiều đợt (dự kiến 200 – 250 triệu USD qua 4 – 5 đợt thay vì một đợt 1 tỉ USD), giúp giảm thiểu mọi lo ngại về năng lực NPF.

Cùng với đó, quy trình mở tài khoản được cho là một gánh nặng hành chính lớn đối với các nhà đầu tư nước ngoài đã được tháo gỡ.

Ngân hàng Nhà nước đã gửi một công văn chính thức đến các ngân hàng thương mại và chi nhánh ngân hàng nước ngoài, yêu cầu tuân thủ các quy định mới được đề ra trong thông tư 3 và thông tư 25.

Công văn này đốc thúc các ngân hàng nghiêm túc và kịp thời thực hiện các quy định mới nhằm rút ngắn quy trình mở tài khoản.

Thay đổi quan trọng nhất là loại bỏ yêu cầu hợp pháp hóa lãnh sự trong hồ sơ mở tài khoản thanh toán. Do đó, quy trình mở tài khoản cho các nhà đầu tư nước ngoài dự kiến sẽ chỉ mất khoảng hai tuần, tùy thuộc vào sự hợp tác giữa ngân hàng lưu ký trong nước và nhà đầu tư.