Chính phủ đề xuất bổ sung 3 trường hợp Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế – xã hội, trong đó có trung tâm tài chính quốc tế.
Chiều 18/11, Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng thừa ủy quyền Thủ tướng, trình Quốc hội dự thảo Nghị quyết về một số cơ chế tháo gỡ khó khăn trong thi hành Luật Đất đai.
Theo dự thảo, dự án khu thương mại tự do hay trong trung tâm tài chính quốc tế là một trong ba trường hợp Nhà nước sẽ thu hồi đất. Thực tế, các dự án này có quy mô sử dụng đất lớn, thúc đẩy kinh tế – xã hội địa phương, góp nguồn thu lớn cho ngân sách, tạo thêm việc làm, nhưng chưa có quy định thu hồi đất. Điều này gây khó khăn cho quá trình tiếp cận đất đai và triển khai dự án.
Tiếp đó là trường hợp chủ đầu tư đàm phán được trên 75% diện tích hoặc với 75% người có đất, HĐND cấp tỉnh sẽ thu hồi phần còn lại để giao cho họ. Cuối cùng, trường hợp Nhà nước thu hồi để tạo quỹ đất thanh toán theo hợp đồng BT, cho thuê đất, tiếp tục sản xuất kinh doanh.
Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng tại phiên họp Quốc hội chiều 18/11. Ảnh: Media Quốc hội
Theo Luật Đất đai hiện hành, Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế – xã hội trong 32 trường hợp, được chia theo 3 nhóm chính gồm xây dựng công trình công cộng; trụ sở cơ quan Nhà nước hay các dự án quan trọng (như khu công nghiệp, cụm công nghiệp, khu công nghệ cao, hoạt động lấn biển…).
Bộ trưởng Thắng cho biết Chính phủ đề nghị áp dụng bảng giá và hệ số điều chỉnh làm căn cứ bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất. Hiện tại, việc bồi thường theo giá đất cụ thể do UBND địa phương quyết định tại thời điểm duyệt phương án bồi thường, tái định cư.
Với trường hợp giao, cho thuê đất để thực hiện dự án đầu tư lấn biển hoặc có hạng mục lấn biển, dự thảo đưa ra quy định nhà đầu tư thực hiện nghĩa vụ tài chính theo giá đất cụ thể.
Cũng theo dự thảo Nghị quyết, bảng giá đất sẽ được xây dựng theo loại, vị trí và khu vực đất. HĐND cấp tỉnh quyết định bảng giá này, và áp dụng từ 1/1/2026. Bảng giá sẽ được sửa đổi, bổ sung khi cần thiết. Riêng khu vực có bản đồ địa chính số và cơ sở dữ liệu giá đất, Chính phủ đề xuất xây dựng bảng giá đến từng thửa đất.
Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết đa số ý kiến trong Ủy ban đánh giá các trường hợp Nhà nước thu hồi đất sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư. Bởi, khi đó họ đã đàm phán được phần lớn diện tích đất.
Tuy nhiên, theo ông, Chính phủ cần làm rõ hơn cơ sở đề xuất tỷ lệ diện tích và số người đồng thuận. Ủy ban Kinh tế và Tài chính cũng đề nghị Chính phủ nghiên cứu cơ chế xử lý với phần còn lại của dự án khi nhà đầu tư đã thỏa thuận được trên 75% diện tích.
Ông Phan Văn Mãi, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính trình bày báo cáo thẩm tra chiều 18/11. Ảnh: Media Quốc hội
Theo cơ quan thẩm tra, Chính phủ cũng phải có quy định bảo đảm hài hòa lợi ích khi tính tiền bồi thường bằng bảng giá đất và hệ số điều chỉnh (hệ số K), tránh khả năng phát sinh khiếu nại. Bởi theo ông Mãi, giá bồi thường theo căn cứ này thường thấp hơn mức trung bình đã thỏa thuận.
Về nguyên tắc định giá đất theo thị trường, ông Mãi nói đây là điều cần thiết để hướng tới một thị trường bất động sản minh bạch và công bằng. Tuy nhiên, ông lưu ý quá trình triển khai cần được thực hiện thận trọng, có lộ trình rõ ràng với phương pháp định giá khoa học, khách quan. Đồng thời, Chính phủ cũng cần củng cố cơ sở dữ liệu và tăng vai trò giám sát của cơ quan độc lập.
Ủy ban Kinh tế và Tài chính cũng thống nhất với quan điểm Nhà nước giữ vai trò đại diện chủ sở hữu về đất đai, nên cần phải thực hiện quyền kiểm soát và quyết định giá đất. Cơ quan này đề nghị Chính phủ rà soát, quy định chuyển tiếp để bảo đảm không vướng mắc khi thực hiện.
Dự kiến Quốc hội sẽ thảo luận tại tổ dự thảo Nghị quyết này vào chiều 19/11, ở hội trường ngày 1/12, trước khi biểu quyết thông qua vào 11/12.
Anh Tú