Hà Nội20 vụ hối lộ bị phát giác trong vụ án này đã phơi bày những mánh “mua bán” được thực hiện bởi chính những người có vai trò trụ cột trong bảo vệ công bằng, lẽ phải.
VKSND Tối cao vừa truy tố 28 người trong chuỗi 20 vụ đưa, nhận và môi giới hối lộ xảy ra tại TAND Cấp cao tại Đà Nẵng (nay là Tòa phúc thẩm TAND Tối cao tại Đà Nẵng) và các tỉnh Đăk Lăk, Vĩnh Phúc (nay là Phú Thọ) và TP Huế.
Trong số này, 10 người nguyên là lãnh đạo, thẩm phán, công chức tòa án; 3 kiểm sát viên, nhân viên ngành kiểm sát; 2 chấp hành viên, cán bộ Cơ quan Thi hành án dân sự; 4 luật sư, nhân viên văn phòng luật và 9 bị cáo, đương sự trong các vụ án.
Ông Phạm Việt Cường, cựu Phó Chánh án TAND cấp cao tại Đà Nẵng, bị cáo buộc nhận hối lộ để can thiệp 5 vụ án. Ảnh: Tòa án
Muôn ngàn lý do hối lộ
Trong 20 vụ chạy án bị cáo buộc có 8 án hình sự và 12 vụ kiện tranh chấp dân sự, kinh doanh, chia thừa kế. Xuất phát điểm chung đều từ chính bị cáo, người nhà, các đương sự với các nhu cầu rất đa dạng nhưng đều chung toan tính: Tiền bạc có thể mua chuộc phán quyết.
Theo cáo trạng, trong vụ án giết người ở Gia Lai, bà mẹ có hai con trai cùng bị phạt tù đã bỏ ra 300 triệu đồng để được cấp phúc thẩm giảm mỗi người 2 năm tù. Trong vụ án với tội danh tương tự ở tỉnh Đắk Lắk, người chạy án là chị ruột của bị cáo đã chi 150 triệu đồng để em trai được giảm từ 15 năm xuống còn 13 năm 6 tháng tù.
Tại vụ án đánh bạc ở tỉnh Đăk Lắk, bị cáo nhận án sơ thẩm 5 năm tù, cũng được vợ “mua” cho 2 năm giảm nhẹ với giá 400 triệu đồng.
Người chạy án cũng có thể là bị cáo. Khi biết sắp bị xét xử hoặc đã bị tuyên án sơ thẩm, họ rủ các đồng phạm gom tiền “chạy chung” để được xử án nhẹ hơn ở phiên phúc thẩm. Họ cũng sẵn sàng bỏ ra 50 triệu đồng cho chữ ký chủ tọa trên quyết định hoãn xét xử, để được ở nhà “ăn xong cái Tết”.
Cá biệt trong một số vụ “chạy án”, người chạy án là thẩm phán và mục đích không phải vì được bị cáo nhờ vả mà lo lắng cho chính phán quyết đã đưa ra. Cáo trạng nêu, trong một vụ kiện dân sự ở Gia Lai cuối năm 2023, VKSND Tối cao cáo buộc sau khi thắng ở phiên sơ thẩm nhưng lại bị cấp phúc thẩm tuyên thua, đương sự trong vụ tranh chấp tài sản đề nghị kháng nghị giám đốc thẩm.
Chủ tọa phiên sơ thẩm chính này là vợ ông Nguyễn Xuân Hưng – Chánh án TAND huyện Đắk Đoa khi đó. Do muốn giữ nguyên án sơ thẩm để “không ảnh hưởng đến việc bổ nhiệm lại chức danh thẩm phán” của vợ, ông Hưng mang 320 triệu đồng đi quan hệ, nhờ hủy án phúc thẩm nhưng bất thành. Ông Hưng đang bị truy tố tội Đưa hối lộ.
Trong một vụ án đánh bạc khác, 3 người bị TAND thành phố Buôn Ma Thuột phạt 1-3 năm tù và đều được Trần Duy Đức, Phó Chánh án TAND thành phố Buôn Ma Thuột, chủ động chạy án giúp, dù không ai nhờ. Ông Đức phải đối mặt với tội Môi giới hối lộ.
Cùng tội này, ông Ngô Văn Nam, thẩm phán TAND thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế, cũng bị cáo buộc lo lót cho cháu gái là đương sự trong vụ án mua bán ma túy phải nhận án 20 năm tù. Ông Nam khi đó đã giúp cháu đưa 250 triệu đồng qua các mối quan hệ để xin giảm án, không tịch thu sung công bất động sản.
Qua 20 vụ án cho thấy với đương sự trong các tranh chấp, nếu bị cấp sơ thẩm xử thua, họ sẽ “chạy tiền” lo lót để được cấp phúc thẩm xử thắng. Nếu thua cả hai cấp, họ chạy tiền để được ra quyết định kháng nghị, “chạy” để giám đốc thẩm hủy án sơ thẩm và phúc thẩm.
Nhưng người thắng kiện cũng có những toan tính riêng. Họ phải chạy chọt để cấp phúc thẩm tuyên y án sơ thẩm, để VKS phúc thẩm không kháng nghị. Và nếu VKS vẫn kháng nghị, họ lại phải lo lót để cấp giám đốc thẩm bác kháng nghị này.
Người hối lộ cũng có thể là luật sư. Hai luật sư Nguyễn Ngọc Anh, Giám đốc Công ty TNHH Anh Huy Luật và Hoàng Kiến An bị truy tố Đưa hối lộ do sai phạm trong vụ kiện chia tài sản thừa kế do TAND tỉnh Thừa Thiên Huế xét xử năm 2023.
Ông Phạm Tấn Hoàng, cựu Phó Chánh án TAND cấp cao tại Đà Nẵng, bị cáo buộc nhận hối lộ 220 triệu đồng trong hai vụ “chạy án”. Ảnh: Tòa án
Muôn mặt người môi giới
Dù chi tiền chạy chọt vì nhiều lý do, trong cả 20 vụ sai phạm, người có nhu cầu “chạy án như ý” không bao giờ gặp ngay được người thực sự có thẩm quyền giải quyết mà đều phải thông qua ít nhất 3 người môi giới, cá biệt có những vụ lên tới 5 người. Đó là lý do trong vụ án này có tới 17 trong 28 bị can đang bị truy tố về tội Môi giới hối lộ.
Cách thức hoạt động của họ phản ánh rõ cơ chế vận hành của đường dây hối lộ trong hoạt động tố tụng. Người môi giới là những mắt xích trung gian kết nối giữa người đưa tiền và người có quyền. Họ cũng là ví dụ điển hình cho thế lực không trực tiếp ra bản án nhưng lại có ảnh hưởng đến tiến trình xét xử.
Người môi giới thường có quan hệ gần gũi hoặc thường xuyên tiếp xúc với cán bộ tố tụng song không có khuôn mẫu nghề nghiệp. Người môi giới có thể là hàng xóm của bị cáo và tình cờ quen một luật sư; có thể là luật sư hoặc nhân viên văn phòng luật, thậm chí lái xe của cơ quan kiểm sát. 17 bị can của nhóm tội này có tới 9 người nguyên là thẩm phán, lãnh đạo, cán bộ tòa án; Viện kiểm sát; cơ quan thi hành án.
Tiền người đưa hối lộ bị người môi giới bớt lại một phần và khi đến tay “người có thẩm quyền” thường chỉ còn 30-50%.
Vụ kiện liên quan Công ty K-Homes (Nha Trang) thể hiện rõ cơ chế môi giới chạy án đa tầng. Cụ thể, do bị tuyên thua kiện cả hai cấp và bị bác kháng nghị giám đốc thẩm, Chủ tịch K-Homes Dương Anh Sơn quyết định nhờ Nguyễn Thị Nga, Phó Trưởng phòng thuộc TAND cấp cao tại Đà Nẵng, quan hệ với Tòa án Tối cao.
Bà Nga nhờ luật sư Ngọc Anh giúp. Ngọc Anh lại nhờ ông Nguyễn Huy Cẩn, Phó Chánh Tòa Dân sự, TAND tỉnh Vĩnh Phúc (trước là thư ký Phó Chánh án TAND tối cao). Ông Cẩn nhận lời, lại đi nhờ vả tiếp.
Qua bốn lượt môi giới, ông Cẩn ban đầu yêu cầu 1,5 tỷ đồng, Ngọc Anh đã báo giá với Nga là 2 tỷ đồng. Còn Nga sau đó đã yêu cầu chủ tịch K-Homes đưa tới 3 tỷ.
Bốn tháng không được việc, Sơn đòi tiền đồng thời tố cáo Nga. Nhóm người này bị bắt quả tang khi mang tiền trả nhau tại một nhà hàng ở Hà Nội, tháng 8/2024.
Bà Nga cũng là “cò chạy án” năng nổ nhất trong toàn vụ, với việc môi giới 15 vụ, trót lọt 10 vụ, tổng số tiền nhằm hưởng lợi tới 8,6 tỷ đồng. Theo cáo trạng, bà Nga đội giá hoặc chủ động cắt xén lại tiền, hưởng riêng 30-330 triệu đồng mỗi vụ.
Bị can Đỗ Đăng Thủy, dù chỉ là lái xe hợp đồng tại VKSND huyện Buôn Đôn, tỉnh Đăk Lăk, cũng đã hưởng lợi tới 260 triệu đồng từ vụ môi giới giảm án cho người đánh bạc. Được người này đưa 680 triệu đồng để “lo lót”, Thủy chỉ dùng 450 triệu đồng đi “chạy án”, giữ lại 230 triệu. Do việc êm xuôi như ý, Thủy được cảm ơn thêm 30 triệu đồng, cáo trạng nêu.
Không giống như các vụ án tham nhũng được truy tố, xét xử gần đây, quà biếu, tiền hối lộ đều được đưa dưới dạng tiền mặt. Trong chuỗi 20 vụ chạy án đang bị truy tố, 16 vụ được người đưa, người môi giới và người nhận chuyển khoản cho nhau qua ngân hàng điện tử, từ vài trăm triệu đến vài tỷ đồng.
Một số lần, để tránh bị phát giác, đôi bên sẽ nhờ người thân nhận hoặc chuyển và nhận để “rửa nguồn”. Song các lời khai, sao kê ngân hàng và dữ liệu ghi âm, điện thoại về việc này đều được cơ quan điều tra thu thập. Các bị cáo đều thừa nhận.
Nỗi niềm người nhận tiền
Ông Phạm Việt Cường, cựu Phó Chánh án TAND cấp cao tại Đà Nẵng bị cáo buộc trực tiếp nhận hoặc qua môi giới, nhận 970 triệu đồng để can thiệp vào 5 vụ án cả hình sự và dân sự.
Ông Cường thừa nhận hành vi nhưng đều khai khi nhận tiền tại 2 vụ án đã “báo cáo người có thẩm quyền của TAND Cấp cao tại Đà Nẵng”, tuy nhiên không được đồng ý.
Còn trong 3 vụ “trót lọt”, ông Cường khi nhận tiền hối lộ đều phải đưa một phần cho “người có thẩm quyền của TAND Cấp cao tại Đà Nẵng”. Cụ thể, nhận 400 triệu phải chia lại 200 triệu đồng; nhận 220 triệu phải đưa lại 100 triệu và nhận 100 triệu đưa lại 50 triệu đồng.
Đối với hành vi của lãnh đạo, thẩm phán TAND Cấp cao tại Đà Nẵng và những người liên quan khác chưa được làm rõ, VKSND Tối cao đã ra quyết định tách vụ án hình sự để tiếp tục xử lý.
VKS xác định một số người có hành vi đưa hối lộ là bị cáo, đương sự hoặc người thân của bị cáo, đương sự đã chủ động khai báo trước khi bị phát giác nên được miễn trách nhiệm hình sự.
Đối với các bản án, quyết định trong 20 vụ án liên quan, Cơ quan điều tra VKSND Tối cao đã có văn bản chuyển cơ quan có thẩm quyền đề nghị xem xét lại theo quy định của pháp luật.
Quá trình điều tra, truy tố, 17 bị can và gia đình đã nộp lại tổng cộng 1,255 tỷ đồng phạm tội mà có.
Vụ án sẽ được TAND Hà Nội xét xử trong thời gian tới.
Thanh Lam