Ba kiểu biệt đãi dọn đường cho tập đoàn Thuận An trúng thầu nghìn tỷ

Ngày 8/9, ông Nguyễn Duy Hưng, cựu Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Thuận An cùng Trần Quang Anh, cựu Tổng giám đốc và Nguyễn Khắc Mẫn, cựu Phó tổng giám đốc, dự kiến bị TAND Hà Nội xét xử trong vụ án gian lận đấu thầu tại nhiều công trình ở Tuyên Quang, Bắc Giang, Hà Nội, Quảng Ninh, gây thiệt hại 120 tỷ đồng.

Cùng ra toà còn có nhiều người “quan hệ thân tình” với Thuận An, trong đó có ông Phạm Thái Hà, cựu Phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, cựu trợ lý nguyên Chủ tịch Quốc hội, bị truy tố tội Lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi; ông Lê Ô Pích, cựu Phó chủ tịch UBND tỉnh Bắc Giang cũ, tội Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ.

Vụ án do thẩm phán Vũ Quang Huy, Phó chánh Tòa Hình sự TAND Hà Nội làm chủ tọa, dự kiến xét xử trong nhiều ngày. Hơn 40 luật sư đăng ký bào chữa cho 29 bị cáo.

HĐXX triệu tập 5 nguyên đơn dân sự, gồm: Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông các tỉnh liên quan và Cục Đường bộ Việt Nam – Bộ Xây dựng.

Như nhiều đại án sai phạm đấu thầu khác, vụ án xoay quanh những cuộc nhờ vả, chạy chọt, lợi dụng tiền, quyền với lãnh đạo cấp cao để doanh nghiệp được trúng thầu các dự án quan trọng khi không có năng lực. Ở mỗi địa phương, Thuận An đều được biệt đãi theo những cách khác nhau. Đổi lại, doanh nghiệp này cũng có chính sách “chăm sóc” tương ứng với các “ân nhân”.

Điều chỉnh hồ sơ thầu theo ý thích doanh nghiệp

Sai phạm đầu tiên bị VKSND Tối cao nhắc trong cáo trạng là dự án cầu Đồng Việt tại huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang (cũ), năm 2021. Do quan hệ thân thiết từ trước, Chủ tịch Thuận An nhờ ông Phạm Thái Hà giới thiệu, tác động đến Bí thư Tỉnh ủy Bắc Giang nhằm tạo điều kiện cho Thuận An được thi công.

Tháng 12/2021, trong bữa cơm tối với Ban Thường vụ Tỉnh ủy Bắc Giang tại nhà Chủ tịch Quốc hội, ông Hà giới thiệu Hưng với Bí thư Tỉnh uỷ, nói Tập đoàn Thuận An là “đơn vị có năng lực, nhờ các anh quan tâm, xem xét cho tập đoàn này tham gia dự án cầu Đồng Việt”.

Vị Bí thư giữ lời, sau đó tác động đến ông Thạo, Giám đốc Ban Quản lý dự án, để tạo điều kiện cho Tập đoàn Thuận An. Thời gian này, Chủ tịch Thuận An cũng nhiều lần gặp gỡ các lãnh đạo tỉnh để “xin” dự án.

Ông Pích, Phó chủ tịch Bắc Giang khi đó, cũng tích cực đốc thúc, chỉ đạo đẩy nhanh tiến độ, tạo điều kiện cho Thuận An trúng thầu, cáo trạng nêu.

Lo xong bên quan chức, Chủ tịch Thuận An khi này tiếp tục giải bài toán thứ hai: Tìm công ty thực sự có năng lực để làm liên danh nhà thầu với mình. Công ty Trung Chính là cái tên được lựa chọn. Theo cáo trạng đây là đơn vị có năng lực thi công cầu treo công nghệ cao, đủ năng lực độc lập thi công “nhưng không có quan hệ với tỉnh”.

Bị can Hưng mời thêm một số công ty có năng lực khác làm thầu phụ, thành lập liên danh. Họ thống nhất: Thuận An sẽ là đầu mối làm việc với chủ đầu tư là phía tỉnh Bắc Giang; các công ty còn lại trong liên danh ai giỏi lĩnh vực nào làm mảng đó.

Quá trình thực hiện, do có chỉ đạo của lãnh đạo tỉnh, Thuận An còn được cung cấp dự thảo Hồ sơ thiết kế kỹ thuật, dự toán để nghiên cứu, tham gia ý kiến để đơn vị tư vấn điều chỉnh theo ý mình. Tập đoàn này cũng được cung cấp dự thảo Hồ sơ mời thầu để xem và sau đó thậm chí đề nghị thay đổi tiêu chí mời thầu để “khớp” với năng lực của Thuận An.

Cơ quan tố tụng cho hay dù đã được nới tay, Thuận An vẫn không đủ năng lực, vẫn phải lập khống các hợp đồng thi công thể hiện từng làm một công trình tại Ninh Thuận từ 10 năm trước dù thực tế không phải vậy.

Sau 3 tuần mời thầu, duy nhất một nhà thầu nộp hồ sơ và do đó trúng thầu. Đó là liên danh của Thuận An.

Sau khi trúng thầu, trước việc Giám đốc Ban quản lý dự án thống nhất Thuận An yêu cầu phải “nộp tiền cơ chế” 3% giá trị trước thuế của gói thầu (hơn 1.100 tỷ đồng), Thuận An đã đề nghị các công ty trong liên danh cùng góp tiền, tổng 92 tỷ đồng.

Ông Thạo cũng được liên danh này hùn nhau, đưa riêng 11 tỷ đồng; cấp phó Đàm Văn Cường 3,75 tỷ đồng. Phó chủ tịch tỉnh Pích nhận 4 tỷ đồng. Riêng ông Phạm Thái Hà được Chủ tịch Thuận An đến tận nhà đưa tiền, tặng quà tổng 750 triệu đồng.

Bóc niêm phong, tráo hồ sơ thầu

Dự án cao tốc Tuyên Quang – Phú Thọ được Thủ tướng phê duyệt năm 2019, Ban quản lý Dự án tỉnh Tuyên Quang (cũ) làm chủ đầu tư gói thầu giai đoạn 1 trị giá 488 tỷ đồng.

Tiếp tục do quen biết, Chủ tịch Thuận An gặp ông Trần Viết Cương, khi này là Giám đốc Ban quản lý dự án, để xin công trình. Ông Cường đồng ý, yêu cầu liên danh với hai công ty là Hiệp Phú và Licogi 14 để thi công. Ông Cương cũng làm cầu nối cho 3 chủ doanh nghiệp gặp gỡ, thống nhất hồ sơ, đồng thời cũng chỉ đạo cấp dưới ở Ban quản lý sao chép toàn bộ file dự toán chi tiết gói thầu để đưa cho doanh nghiệp.

Vì không có năng lực thi công, Thuận An vẫn phải bắt tay với một doanh nghiệp khác để nếu trúng thầu thì họ làm, còn Thuận An chỉ cấp vật tư. Họ cũng bàn bạc kiếm thêm “quân xanh, quân đỏ”, lên phương án bỏ giá để “diễn kịch” cho buổi đấu thầu.

Kết thúc thời gian mời thầu có 3 đơn vị nộp hồ sơ gồm liên danh của Thuận An và hai công ty được nhờ làm “quân xanh, quân đỏ”. Hồ sơ của Thuận An thậm chí chưa hoàn thiện, vẫn được chấm thầu và được Ban quản lý “tạo điều kiện” cho nộp sau đó 17 ngày.

Được Giám đốc Ban quản lý đồng ý, hai cán bộ tại đây đã bóc niêm phong, tráo hồ sơ mới cho Thuận An để doanh nghiệp này đủ yêu cầu và sau đó trúng thầu đúng “kịch bản”, cáo trạng nêu.

Cũng giống dự án ở Bắc Giang, chủ tịch Thuận An thu từ các nhà thầu 14% tiền “cơ chế” do nhờ Thuận An quan hệ họ mới có dự án để làm, tổng 9,8 tỷ đồng.

Do nâng đỡ, ông Cương được liên danh nhà thầu Thuận An – Hiệp Phú – Licogi 14 biếu 12,5 tỷ đồng, cấp dưới của ông cũng được biếu thêm 160 triệu đồng.

Lén chấm thầu trước để doanh nghiệp chỉnh hồ sơ, đảm bảo trúng

Tại Hà Nội, dự án Cầu Vĩnh Tuy 2 được phê duyệt năm 2020, tiếp tục trở thành mục tiêu của Thuận An khi ông Hưng lần thứ hai nhờ đến quan hệ với ông Phạm Thái Hà, khi đó là Trợ lý Bí thư Thành ủy Hà Nội.

Ông Hà giới thiệu để Hưng gặp ông Phạm Hoàng Tuấn, khi này là Giám đốc Ban quản lý dự án Hà Nội, để xin dự án. “Biết Hưng có mối quan hệ với lãnh đạo cấp cao”, ông Tuấn không chỉ đồng ý, còn đốc thúc cấp phó và các cán bộ dưới quyền tận tình giúp đỡ, cáo trạng nêu.

Không lâu sau, khi có doanh nghiệp thứ hai cũng đến “xin” dự án, ông Tuấn lại nhận lời, cho làm liên danh nhà thầu với Thuận An. Liên danh nhà thầu Thuận An – Công ty Cầu 7 Thăng Long ra đời, chia tỷ lệ gói thầu 70-30.

Hết thời gian mời thầu có 3 đơn vị nộp hồ sơ. Lần này, Thuận An không dùng đến kế “quân xanh, quân đỏ” nhưng nhận được hậu thuẫn của Ban quản lý theo kiểu khác. Cụ thể, VKS cáo buộc Trần Quang Anh, Tổng giám đốc Thuận An, cùng Trịnh Văn Thanh, khi đó là Phó phòng của Ban quản lý dự án Hà Nội, tập hợp 3 hồ sơ dự thầu để Bùi Thanh Tuân (Phó giám đốc Công ty CFTD – đơn vị tư vấn hồ sơ mời thầu và chấm thầu) xem xét và chấm thầu trước. Tuân sẽ chỉ ra cho Thuận An còn thiếu sót những gì để bổ sung, “đảm bảo thắng 2 nhà thầu còn lại”.

Nhờ được nâng đỡ nhiều phía, liên danh Thuận An – Cầu 7 Thăng Long trúng gói thầu 290 tỷ đồng.

Để cảm ơn, Chủ tịch Thuận An chỉ đạo nhân viên chia tiền cho người của Ban quản lý dự án theo barem: giám đốc, phó giám đốc mỗi người 1%; Phòng giám sát – đơn vị trực tiếp nghiệm thu 2% số tiền được thanh toán (trước thuế); Tổ tư vấn giám sát 0,5%…

Để có tiền biếu, ông Hưng thu phí chênh lệch từ các đơn vị thi công và nhà cung cấp vật liệu tổng 9,3 tỷ đồng, đưa vào hồ sơ nghiệm thu và đã được chủ đầu tư thanh toán, được tính là thiệt hại.

Cùng các thủ đoạn nhờ vả quan chức, biếu tiền, thông đồng gian lận thầu, vào các năm 2022 và 2023, Thuận An liên tiếp trúng thêm 2 dự án gồm: Dự án cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 14E thuộc địa phận tỉnh Quảng Nam của Bộ Giao thông vận tải, nay là Bộ Xây dựng, trị giá 430 tỷ đồng; gói thầu đường ven sông kết nối từ đường cao tốc Hạ Long – Hải Phòng đến thị xã Đông Triều, trị giá 706 tỷ đồng – dự án trọng điểm của tỉnh Quảng Ninh.

Tổng hợp sai phạm tại cả 5 tỉnh thành, bộ ngành, các bị cáo đã gây thiệt hại 120 tỷ đồng cho nhà nước, VKS cáo buộc.

Giai đoạn điều tra, truy tố nhà chức trách đã thu giữ 10 tỷ đồng và 30.000 USD; các bị can, cá nhân liên quan tự nguyện nộp hơn 116 tỷ đồng và 100.000 USD khắc phục hậu quả. 7 tài khoản của Chủ tịch Thuận An cũng bị phong tỏa, tổng 32,5 tỷ đồng.

Lỗ hổng quản lý

Qua vụ án này, VKSND Tối cao chỉ ra còn có sơ hở, thiếu sót trong các văn bản quy phạm pháp luật trong quản lý Nhà nước về lĩnh vực xây dựng công trình giao thông, đấu thầu, kiểm toán. “Đây là nguyên nhân, điều kiện dẫn đến hành vi phạm tội của các bị cáo”, cơ quan công tố nêu.

VKS cũng đánh giá, Bộ Tài chính, Bộ Xây dựng, UBND Bắc Giang, Tuyên Quang, Hà Nội, Quảng Ninh đã không kịp thời phát hiện những sai phạm của Tập đoàn Thuận An, các công ty, đơn vị liên quan để xử lý kịp thời.

VKS do đó kiến nghị tăng cường kiểm tra hoạt động xây dựng, lựa chọn nhà thầu có đủ năng lực, thi công đúng thời hạn, đảm bảo công bằng, minh bạch trong đấu thầu. Ngoài ra, cần kiểm soát chặt chẽ và công khai kết quả hoạt động kiểm toán của các công ty kiểm toán xác nhận báo cáo tài chính và doanh thu của doanh nghiệp.

Quá trình điều tra vụ án xác định, một số cá nhân thực hiện hành vi có liên quan ở vị trí, vai trò và mức độ khác nhau nhưng chưa đủ căn cứ xem xét trách nhiệm hình sự hoặc chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự. Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đã căn cứ tính chất, mức độ vi phạm để có văn bản kiến nghị các cơ quan chủ quản xử lý nghiêm theo quy định.

Sai phạm của một số cá nhân khác sẽ tiếp tục được điều tra, xử lý.

Thanh Lam – Phạm Dự