Một tàu chở dầu của Nga – Ảnh: EUROMAIDANPRESS
Lời đe dọa áp đến 50% thuế lên Ấn Độ của Tổng thống Mỹ Donald Trump dường như đang không mang lại những hiệu quả ông Trump mong muốn.
Toan tính chưa rõ hiệu quả của ông Trump
Theo sắc lệnh hành pháp ký ngày 6-8, mức thuế trên gồm 25% thuế cơ bản và 25% thuế phạt bổ sung. Khoản phạt này sẽ được kích hoạt sau 21 ngày, tức ngày 27-8, nếu New Delhi không chịu dừng nhập khẩu dầu từ Nga.
Đây được xem như động thái của Washington nhằm ép New Delhi – khách hàng dầu mỏ lớn nhất của Matxcơva – dừng mua các mặt hàng năng lượng của nước này.
Theo số liệu từ Kpler và Trung tâm Nghiên cứu năng lượng và không khí sạch (CREA), Ấn Độ nhập khẩu trung bình 1,7 – 1,8 triệu thùng dầu/ngày từ Nga trong nửa đầu năm 2025, tăng nhẹ so với cùng kỳ năm trước. Con số này chiếm khoảng 36 – 40% tổng lượng dầu nhập khẩu của quốc gia Nam Á này.
Sức mua khổng lồ của Ấn Độ khiến giới chức Mỹ tin rằng việc ép được New Delhi ngừng mua dầu Nga sẽ giáng một đòn mạnh mẽ vào nguồn thu tài chính của Matxcơva, buộc Điện Kremlin chấp nhận ngừng bắn và lập lại hòa bình ở Ukraine, bất chấp việc các yêu sách chưa được đáp ứng.
Vấn đề này đang trở nên cấp bách khi chỉ còn vài ngày đến cuộc gặp của ông Trump và ông Putin tại Alaska ngày 15-8.
Tuy nhiên, trái với kỳ vọng của Mỹ, phản ứng của Ấn Độ và thị trường dầu mỏ toàn cầu lại… khá dửng dưng, phần nào cho thấy chiêu bài thuế quan của Washington đang không đạt hiệu quả mong muốn.
Theo India Express, tỉ trọng dầu Nga trong tổng lượng dầu thô Ấn Độ nhập khẩu hồi tháng 7 vẫn giữ ở mức 36%. Số lượng dầu nhập khẩu thực tế có giảm nhẹ, nhưng điều này chủ yếu do đến từ đợt bảo dưỡng các nhà máy lọc dầu định kỳ.
Ông Ivan Mathews, trưởng bộ phận phân tích khu vực châu Á – Thái Bình Dương tại công ty phân tích thị trường năng lượng và hàng hóa Vortexa, nhận định: “Lượng dầu thô nhập khẩu của Ấn Độ giảm 0,1 triệu thùng/ngày so với tháng trước, xuống còn 4,5 triệu thùng/ngày trong tháng 7.
Điều này trùng với xu hướng lượng dầu thô nhập khẩu thường giảm trong khoảng tháng 6 đến tháng 8 hằng năm. Các nhà máy lọc dầu thường trải qua các đợt bảo dưỡng theo kế hoạch trong thời kỳ này, khi nhu cầu trong nước giảm do mùa gió mùa”.
Sự bền bỉ của thị trường dầu Nga
Nhà máy lọc dầu Guwahati tại thành phố cùng tên ở Ấn Độ sử dụng nguyên liệu là dầu thô từ Nga – Ảnh: AFP
Các chuyên gia nhận định đòn áp thuế của ông Trump khó tạo ra áp lực thực sự lên Ấn Độ vì kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ chỉ chiếm khoảng 2% GDP nền kinh tế nước Nam Á này.
Kinh nghiệm từ năm 2022 – thời điểm chiến sự Ukraine vừa bùng nổ và các nước châu Âu bắt đầu hạn chế nhập khẩu dầu Nga – cũng cho thấy sức ép của Mỹ khó khiến thị trường dầu mỏ toàn cầu điều chỉnh đáng kể.
Khi ấy, các chuyến tàu chở dầu mỏ Nga bị phương Tây khước từ đã rất nhanh chóng chuyển hướng sang Trung Quốc và Ấn Độ, giúp tổng lượng cung không suy giảm đáng kể. Lần này nếu New Delhi giảm mua, Bắc Kinh được kỳ vọng sẽ nhanh chóng “hấp thụ” những chuyến tàu dầu vừa mất điểm đến kia.
Do đó, ông Brian Jacobsen, kinh tế trưởng tại công ty tư vấn đầu tư Annex Wealth Management, cho rằng việc áp thuế 50% chỉ “mang tính biểu tượng nhiều hơn là thực chất”. Ngoài ra, ông Jacobsen cũng nhận định 21 ngày là thời gian quá đủ để New Delhi và Matxcơva cùng nhau tìm được đường “lách luật”.
Việc tìm nguồn thay thế cho dầu Urals của Nga không hề dễ dàng. Đây là loại dầu thô trung bình, có hàm lượng lưu huỳnh cao, vốn phù hợp với dây chuyền lọc dầu của Ấn Độ.
Theo S&P Global, việc chuyển sang mua dầu từ Iraq, Saudi Arabia hay UAE sẽ khiến chi phí tăng và tiềm ẩn rủi ro thiếu hụt nếu các nhà cung cấp này không tăng sản lượng.
Do đó tác động từ việc mất nguồn dầu Nga lên kinh tế Ấn Độ có thể còn cao hơn cả tác động từ thuế quan Mỹ tăng.
Những diễn biến dầu hồi năm 2022 cũng cho thấy giá dầu thế giới rất linh hoạt và có thể nhanh chóng điều chỉnh thích ứng với biến động chính trị.
Theo Hãng tin Reuters, những cú sốc từ trừng phạt khi ấy đã chỉ tạo ra đợt tăng giá ngắn hạn, trước khi thị trường tự điều chỉnh bằng cách tái phân bổ dòng chảy thương mại. Điều này khiến áp lực kinh tế mà ông Trump kỳ vọng có thể bị xóa nhòa trong vài tháng.
Tóm lại, kế hoạch áp thuế để gây áp lực lên dòng chảy tài chính của Nga đang đứng trước nguy cơ tiến vào ngõ cụt.
Hệ quả có thể là đòn bẩy quan trọng của ông Trump với ông Putin trong cuộc gặp tại Alaska bị suy yếu ít nhiều. Chừng nào dòng chảy dầu mỏ của Nga không còn tìm thấy lối ra thì lúc đó Washington mới thực sự “nắm thóp” Matxcơva.