‘Tính toán chính xác từng giây cho màn bay chào mừng Quốc khánh 2/9’

Không quân nhân dân Việt Nam vừa hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ bay chào mừng 80 năm Quốc khánh. VnExpress phỏng vấn Đại tá Ngô Quang Huy, Phó Sư đoàn trưởng Sư đoàn 371, Quân chủng Phòng không – Không quân, người trực tiếp tham gia chỉ huy khối Không quân trong Đại lễ A80 về công tác chuẩn bị, tổ chức và thực hiện nhiệm vụ.

– Sư đoàn 371 được giao nhiệm vụ chủ trì khối Không quân bay qua Quảng trường Ba Đình sáng 2/9, quá trình chuẩn bị để thực hiện nhiệm vụ này đã được triển khai như thế nào?

– Ngay sau khi nhận chỉ thị từ Bộ Quốc phòng và Quân chủng Phòng không – Không quân, chúng tôi xác định đây là nhiệm vụ đặc biệt, vừa là vinh dự, vừa là trọng trách lớn. Lần đầu tiên sau 40 năm, tiêm kích trở lại bầu trời Ba Đình, nên mọi khâu phải tuyệt đối chính xác.

Sư đoàn 371 chủ trì xây dựng kế hoạch tổng thể, phối hợp với Sư đoàn 370, 372, Trường Sĩ quan Không quân và Lữ đoàn 918. Quy mô nhiệm vụ gồm 9 biên đội với hơn 30 máy bay: trực thăng treo cờ, vận tải CASA C-295/C-212i, cùng phản lực Yak-130, L-39NG và Su-30MK2. Các biên đội sẽ xuất phát từ ba sân bay Hòa Lạc, Gia Lâm và Kép để trình diễn trên Quảng trường Ba Đình.

Chúng tôi quán triệt đến từng đơn vị: phải hiệp đồng chặt chẽ, luyện tập bài bản, tuyệt đối an toàn. Từ khâu xây dựng kế hoạch, đường bay, phân công nhiệm vụ, bố trí lực lượng trên các sân bay đến huấn luyện phân đoạn, hợp luyện, sơ duyệt, tổng duyệt, mọi thứ được chuẩn bị chi tiết, có phương án dự phòng cho mọi tình huống.

– Những phi công như thế nào thì được lựa chọn tham gia màn bay chào mừng Quốc khánh 80 năm và quá trình rèn luyện của họ ra sao?

– Phi công được tuyển chọn từ nhiều sư đoàn trên cả nước, đều là những người có trình độ bay tốt, có kinh nghiệm và số giờ bay cao. Tiêu chí quan trọng là bản lĩnh vững vàng, trình độ bay tốt, sức khỏe tốt, khả năng chịu áp lực cao, có kinh nghiệm và tuyệt đối tuân thủ kỷ luật hiệp đồng.

Quá trình huấn luyện diễn ra từ thấp đến cao. Ban đầu, phi công học lý thuyết, quy chế sân bay, luyện mô phỏng trên sân biểu diễn và buồng tập; sau đó bay đơn lẻ, rồi ghép biên đội 2-3 chiếc, nâng dần lên 4-6 chiếc và cuối cùng là đội hình lớn. Mỗi khoa mục được huấn luyện nhiều lần cho đến khi thuần thục.

Trong giai đoạn cao điểm, có tuần tổ chức 4-5 ban bay, bay cả thứ Bảy và Chủ nhật, mỗi phi công thực hiện nhiều lần chuyến bay/ngày. Sau mỗi ban bay đều có giảng bình, phân tích kỹ từng động tác để kịp thời điều chỉnh. Nhờ vậy, khi bước vào sơ duyệt, tổng duyệt và ngày lễ chính, tất cả phi công đều có tâm thế tự tin, bản lĩnh vững vàng.

– Phương án tổng thể đã được xây dựng ra sao để hơn 30 máy bay thuộc nhiều chủng loại, xuất phát từ ba sân bay khác nhau nhưng vẫn đồng loạt xuất hiện đúng thời khắc trên bầu trời Ba Đình?

– Yếu tố quyết định là tính toán chính xác “giờ G” – thời điểm máy bay qua lễ đài. Chúng tôi áp dụng nguyên tắc TOT (Time On Target) – máy bay phải đến đúng mục tiêu theo kế hoạch, bảo đảm hiệp đồng chính xác tuyệt đối. Trong hàng không quân sự, đây là chuẩn rất khắt khe, đòi hỏi phi công phải tính toán số liệu, giữ chế độ bay chuẩn xác, căn chuẩn từng động tác. Bộ phận dẫn đường tính toán chi li tốc độ, quãng đường, hướng tiếp cận của từng biên đội.

Máy bay phản lực từ sân bay Kép bay xa hơn nhưng tốc độ lớn, trực thăng từ Hòa Lạc gần hơn nhưng chậm hơn nhiều, nên thời gian cất cánh của mỗi loại đều khác nhau để cùng xuất hiện đúng thời khắc trên Ba Đình.

Thứ tự đội hình cũng dựa trên tính năng kỹ chiến thuật của từng loại máy bay: trực thăng tốc độ thấp, ổn định, mang Đảng kỳ và Quốc kỳ mở màn; tiếp đến là máy bay vận tải CASA; ba loại phản lực có tốc độ cao hơn bay sau cùng, lần lượt Yak-130, L-39NG và Su-30MK2. Các tốp được phân tầng độ cao, giãn cách theo cự ly an toàn nhưng vẫn bảo đảm tính thẩm mỹ của đội hình.

Trên đường bay, chúng tôi bố trí khu chờ, vòng chờ để biên đội điều chỉnh cự ly, giãn cách. Khi vào lễ đài, toàn đội hình bay qua vừa an toàn với tĩnh không, vừa tạo hiệu ứng đẹp mắt.

– Quá trình huấn luyện được tổ chức theo những bước nào và cách đánh giá từng giai đoạn được thực hiện ra sao?

– Huấn luyện chia thành ba giai đoạn: Huấn luyện tại các đơn vị, huấn luyện tập trung và tổng hợp luyện của các lực lượng.

Từ đầu tháng 7, lực lượng các đơn vị cơ động ra miền Bắc. Sân bay Hòa Lạc tập trung trực thăng của Trung đoàn 916 (sư 371), 917 (sư 370), 930 (sư 372); sân bay Kép huấn luyện phản lực Su-30MK2, Yak-130, L-39NG; sân bay Gia Lâm là nơi luyện tập CASA. Mỗi ban bay đều xác định chi tiết về độ cao, tốc độ, cự ly, TOT.

Sau mỗi chuyến, chúng tôi giảng bình ngay để phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cách khắc phục. Tiêu chí đánh giá gồm việc giữ vững đội hình, TOT chính xác, an toàn tuyệt đối và đội hình đẹp khi qua lễ đài. Khi tất cả đạt yêu cầu mới cho phép bước sang giai đoạn huấn luyện tiếp theo cho đến sơ duyệt, tổng duyệt trên bầu trời Hà Nội.

– Những khoa mục khó như trực thăng kéo cờ Tổ quốc, cờ Đảng hay tiêm kích Su-30MK2 thả mồi bẫy nhiệt trên bầu trời đô thị đòi hỏi phi công được huấn luyện theo quy trình nào để đạt độ chính xác tuyệt đối và giữ an toàn đội hình?

– Trực thăng kéo cờ đòi hỏi độ ổn định cực cao. Lá cờ dài hàng chục mét, nếu tốc độ hoặc độ cao không chuẩn sẽ ảnh hưởng đến hình ảnh và cả an toàn bay. Vì vậy, phi công luyện đi luyện lại nhiều lần, cả trên sân bay lẫn trong điều kiện phức tạp, để bảo đảm cờ tung bay đẹp mắt và an toàn.

Su-30MK2, YaK-130 thả mồi bẫy nhiệt cũng là khoa mục đặc biệt. Mồi chỉ được kích hoạt đúng vị trí đã tính toán để tránh ảnh hưởng đến đô thị. Phi công phải giữ đội hình chặt chẽ ở vận tốc cao và thao tác chính xác. Để làm được, chúng tôi huấn luyện trong điều kiện nghiêm ngặt: độ cao bay thấp trong các điều kiện khí tượng khác nhau, thực hiện các động tác cơ động từ giản đơn đến phức tạp.

– Trong điều kiện vùng trời Hà Nội đông dân cư và nhiều công trình cao tầng, Không quân đã phối hợp với kiểm soát không lưu dân dụng và các lực lượng khác thế nào để thiết lập hành lang bay, đồng bộ tốc độ – độ cao và xử lý tình huống khẩn cấp?

– Chúng tôi hiệp đồng ngay từ đầu với Cục Hàng không và Công ty Quản lý bay miền Bắc. Các đài kiểm soát Nội Bài, Cát Bi, Thọ Xuân tham gia trực tiếp để phân chia vùng trời. Trong khung giờ máy bay quân sự hoạt động, các chuyến bay dân dụng giảm tần suất hoặc điều chỉnh hướng. Nhiều chuyến ở Nội Bài phải điều chỉnh giờ cất – hạ cánh.

Hành lang bay chính được thiết lập trên trục Tây Hồ – đường Thanh Niên, vào thẳng Quảng trường Ba Đình. Chúng tôi phân tầng độ cao cho từng loại máy bay, duy trì liên lạc thường xuyên giữa phi công, chỉ huy bay và Sở chỉ huy. Tại Nội Bài còn có kíp trực hỗn hợp quân sự – dân sự để xử lý tình huống ngay lập tức.

Ngoài ra, chúng tôi cũng phối hợp với địa phương quản lý tĩnh không, cấm thả bóng bay, đèn trời, flycam. Nhờ vậy, toàn bộ quá trình luyện tập và ngày lễ diễn ra an toàn tuyệt đối, không xảy ra bất kỳ xung đột nào với hàng không dân dụng.

– Đâu là khó khăn lớn nhất của khối Không quân trong quá trình luyện tập và triển khai nhiệm vụ?

– Thời tiết là yếu tố tác động rất lớn. Nếu trần mây thấp dưới 300 mét hoặc tầm nhìn dưới 5 km, sẽ không thể bay đội hình lớn. Bay trong điều kiện đó rất nguy hiểm vì phi công khó quan sát địa tiêu và giữ giãn cách giữa các máy bay, nguy cơ va chạm hoặc lạc đội hình luôn rình rập. Chỉ một sai lệch nhỏ về tốc độ, độ cao có thể dẫn đến sự cố nghiêm trọng. Vì vậy, chúng tôi luôn chuẩn bị các phương án khác nhau.

Trong luyện tập, phi công được huấn luyện trong các điều kiện khí tượng khác nhau, bay khi tầm nhìn hạn chế, mô phỏng điều kiện gió và nhiễu động không khí trên đô thị. Các phương án xử lý khi có tình huống xảy ra đã được tính toán sẵn từ trước, gồm điều chỉnh độ cao, rút gọn đội hình, lùi giờ G hoặc thậm chí hủy nhiệm vụ nếu thời tiết không bảo đảm an toàn.

Sáng 2/9, khi điều kiện khí tượng không thực sự thuận lợi, trần mây hạ thấp, trực thăng kéo cờ và CASA vẫn kịp bay xuyên mây, tiến vào đúng giờ, chào Quảng trường Ba Đình theo kế hoạch. Tuy nhiên khối phản lực gặp nhiều khó khăn hơn.

Trong điều kiện thời tiết khó khăn ấy, mỗi phi công đều hiểu rằng chỉ cần một sơ suất nhỏ cũng có thể xảy ra bất trắc lớn. Nhưng với bản lĩnh được rèn giũa, họ đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ.

Ở Đài chỉ huy, chúng tôi theo dõi từng giây, từng phút, vì chỉ một sai lệch nhỏ hậu quả sẽ không lường hết được.

Khoảnh khắc các phi công bay qua Quảng trường Ba Đình, tôi thấy rõ công sức của hàng nghìn con người đã được đền đáp. Trên đài chỉ huy, các thủ trưởng và bản thân tôi đều cảm thấy tự hào và xúc động; đó là giây phút mà tôi sẽ không bao giờ quên trong đời quân ngũ.

– Sau khi hoàn thành màn bay chào mừng A80, những bài học về tổ chức, kỹ thuật và con người, những kinh nghiệm nào sẽ được chuẩn hóa cho công tác huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu trong thời gian tới?

– Mỗi phần bay đều có ý nghĩa riêng: trực thăng kéo cờ là nghi lễ thiêng liêng; CASA thể hiện năng lực trinh sát, cứu hộ; phản lực chứng minh sức mạnh hiệp đồng, khả năng làm chủ bầu trời. Thông điệp chung là Không quân Việt Nam luôn sẵn sàng chiến đấu, hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ Đảng, Nhà nước giao phó.

Từ thực hiện nhiệm vụ diễu binh 80 năm Quốc khánh, chúng tôi rút ra ba bài học lớn. Thứ nhất là tổ chức chỉ huy, hiệp đồng phải cực kỳ chặt chẽ, có phương án dự phòng cho mọi tình huống. Thứ hai, công tác bảo đảm kỹ thuật và các mặt bảo đảm khác phải toàn diện, tỉ mỉ, đúng quy trình để mỗi máy bay đều ở trạng thái tốt nhất. Thứ ba là yếu tố con người – trình độ, bản lĩnh, kỷ luật, sự phối hợp, sẽ quyết định thành công.

Sau mỗi chuyến bay, ban bay, chúng tôi đều giảng bình, rút kinh nghiệm để chuẩn hóa cho những chuyến bay, ban bay tiếp theo. Thành công của nhiệm vụ A80 sẽ là cơ sở, nền tảng để huấn luyện cho thế hệ phi công kế tiếp, giúp họ đủ khả năng bay đội hình lớn trong điều kiện phức tạp.

Hoàng Phương