Bị cáo Nguyễn Duy Hưng cho rằng xảy ra sai phạm tại 5 dự án vốn ngân sách có một phần do cơ chế ‘xin – cho’ tồn tại quá lâu, hy vọng vụ án là bài học để doanh nghiệp khác chủ động tránh xa.
Ngày 9/9, phiên xét xử 29 bị cáo trong chuỗi 5 sai phạm đấu thầu công trình đầu tư công liên quan Tập đoàn Thuận An tiếp tục với phần thẩm vấn của cơ quan công tố.
Trong vụ án, chủ tịch Thuận An Nguyễn Duy Hưng bị truy tố tội Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng, do “lợi dụng mối quan hệ thân thiết” với một số lãnh đạo nhằm can thiệp, tác động đến địa phương, Bộ Giao thông vận tải cũ. Việc này giúp Tập đoàn Thuận An được tạo điều kiện tham gia đấu thầu, thi công, gây thiệt hại hơn 120 tỷ đồng cho nhà nước.
Chủ tịch tập đoàn Thuận An bị dẫn giải tới tòa. Ảnh: Phạm Dự
Trong hơn một giờ trả lời xét hỏi sáng qua, ông Hưng khai tỉ mỉ diễn biến các sai phạm trong 5 dự án, thừa nhận con số thiệt hại bị cáo buộc. VKS hôm nay không đào sâu về các tình tiết này mà đặt ra câu hỏi về bài học lớn cho Thuận An và các doanh nghiệp nói chung trong hoạt động đấu thầu.
VKS: Các doanh nghiệp phải “ngay ngắn lên”
Nhìn nhận phiên tòa này ngoài để trừng trị, răn đe giáo dục những cá nhân sai phạm còn để rút ra bài học phòng ngừa chung, VKS yêu cầu ông Hưng “còn “khúc mắc gì hãy trình bày”.
Sau vài giây suy nghĩ, ông chủ Thuận An phân trần một số tồn tại trong công tác đấu thầu. Cơ bản các gói thầu ngân sách “gần như đều được chỉ định nhà thầu tham gia”.
Lấy ví dụ về gói thầu cầu Đồng Việt (Bắc Giang), ông Hưng khai khi biết thông tin đã chủ động mời gọi một số nhà thầu lập liên danh tham gia đấu thầu. Nhưng các nhà thầu nghe vậy đều đặt câu hỏi ngược lại: “Thế có được sự ủng hộ của tỉnh và chủ đầu tư hay không?”. Khi ông Hưng đáp “chưa gặp” các lãnh đạo tỉnh, tất cả nhà thầu này đều từ chối tham gia.
Ông Hưng từ đó nhìn nhận trong bối cảnh “cơ chế xin-cho tồn tại từ rất lâu” và ăn sâu vào suy nghĩ trong các nhà thầu. Việc tạo ra sự sòng phẳng minh bạch cho công tác đấu thầu “rất khó”.
Hưng khẳng định tập đoàn mình “có thương hiệu và năng lực” trong các dự án giao thông trên địa bàn cả nước, tuy bị khởi tố nhưng vẫn nhận được sự tin tưởng của chủ đầu tư tư nhân lớn. Nhưng với các cơ quan và dự án Nhà nước, dù có năng lực, vẫn phải có sự tiếp xúc với lãnh đạo, và tiếp xúc sẽ bị coi là vi phạm đấu thầu.
VKS yêu cầu Hưng ngừng lời và phân tích nhà nước đã có các quy định pháp luật “tương đối chặt chẽ”, đảm bảo đấu thầu văn minh, đúng luật, công khai, trong đó nêu cả hành vi bị nghiêm cấm, nhưng bị cáo vẫn vi phạm. “Nói một cách dân dã, bị cáo đã giẫm đạp lên các quy định”, VKS nêu quan điểm.
Cơ quan công tố nhìn nhận cơ chế xin cho tồn tại đã lâu, bỏ cũng cần thời gian, và “doanh nghiệp cũng phải tiên phong trong cái vấn đề đó, phải ngay ngắn lên”.
Đại diện VKSND Hà Nội thực hành quyền công tó tại tòa. Ảnh: Danh Lam
Hưng sau đó trình bày mong muốn vụ án của mình là lời cảnh tỉnh cho các doanh nghiệp đang tham gia các dự án vốn ngân sách trên địa bàn toàn quốc, cần chủ động tránh xa các hành vi vi phạm pháp luật và liên danh liên kết với nhau để đấu thầu minh bạch, tạo sự yên tâm về pháp lý và an toàn cho doanh nghiệp về lâu dài. Vì các doanh nghiệp nói chung, mong tạo được sân chơi bình đẳng cho nhà thầu thoải mái lựa chọn dự án và tham gia đấu thầu đúng luật.
Về thiệt hại vụ án, ông chủ Thuận An thừa nhận vai trò chủ mưu, nên nhận thức trách nhiệm rất lớn, xác định sẽ khắc phục triệt để. Hôm qua tại tòa, vợ bị cáo trình bày thống nhất với chồng, tự nguyện dùng các tài sản bị kê biên để khắc phục hậu quả vụ án.
Dù liên tục khẳng định tập đoàn có năng lực, song theo cáo trạng VKSND Tối cao xác định, trong các dự án liên quan đang bị xét xử, tập đoàn này liên tiếp bị nhìn nhận “không đủ điều kiện năng lực”.
Tại dự án cầu Đồng Việt, Thuận An phải tìm doanh nghiệp giỏi chuyên môn nhưng “không có quan hệ với lãnh đạo” để làm công trình, còn Thuận An sẽ lo phần “quan hệ”.
Trong một số hạng mục tự thi công, dù đã được nới tay về tiêu chuẩn, Thuận An vẫn không đủ năng lực, vẫn phải lập khống các hợp đồng thi công thể hiện từng làm một công trình tại Ninh Thuận từ 10 năm trước dù thực tế không phải vậy.
Tương tự tại dự án cao tốc Tuyên Quang – Phú Thọ, vì không có năng lực thi công, Thuận An phải bắt tay với một doanh nghiệp khác để nếu trúng thầu thì họ làm, còn Thuận An chỉ cấp vật tư. Họ cũng bàn bạc kiếm thêm “quân xanh, quân đỏ”, lên phương án bỏ giá để “diễn kịch” cho buổi đấu thầu.
Đưa túi quà nặng nhưng không biết bên trong là tiền
Theo cáo buộc của VKS và thừa nhận của Hưng hôm qua, “tất cả gói thầu từng thi công”, tập đoàn Thuận An đều sẽ “hỗ trợ” cho Ban quản lý dự án “tiền công tác”, thường là 3% tiền thanh toán trước thuế, chưa kể tiền biếu các quan chức khác.
Tại tòa, ngoài ông Hưng thừa nhận việc mang tiền đến biếu, các lãnh đạo khác tại tập đoàn này hầu như đều nói “cầm túi quà nặng đến biếu nhưng không biết bên trong là tiền”.
Nguyễn Khắc Mẫn, Phó tổng giám đốc Tập đoàn Thuận An, khai được chủ tịch Hưng chỉ đạo một số lần cầm “túi quà nặng khoảng một kg” đi biếu cùng nhân viên phòng kế toán, nhưng khăng khăng lúc đó không biết bên trong có gì, chỉ nghĩ là món quà giá trị. Khi làm việc với cơ quan điều tra, được hỏi “có nghĩ đó là tiền?”, Mẫn mới đáp “có”.
Bị cáo Nguyễn Khắc Mẫn, Phó tổng giám đốc Tập đoàn Thuận An. Ảnh: Danh Lam
Bị cáo Hoàng Thị Lê Hạnh, Trưởng phòng kế hoạch kế toán, Tập đoàn Thuận An bị cáo buộc, ngoài các hoạt động phối hợp gian lận đấu thầu, còn lập và theo dõi file chi tiền cho các cá nhân trong Ban quản lý dự án, trình tổng giám đốc Trần Anh Quang duyệt chi theo từng đợt. Sau đó Hạnh hoặc các nhân viên sẽ trực tiếp đưa tiền hoa hồng cho các quan chức này.
Tại tòa, Hạnh khai “chỉ lập một file” với tên và chức danh trong Ban quản lý dự án do Quang đọc, để file excel “tự nhảy ra số tiền”, bị cáo sau đó in ra nộp cho Quang, không biết là tỷ lệ hay tiền gì, “chắc các anh ấy cũng muốn giữ ý tứ cho bên nhận, người ta cũng ngại vì không riêng gì bị cáo đưa mà nhiều người khác cũng đưa”, Hạnh suy đoán.
Bị cáo thừa nhận thi thoảng đi họp với Ban quản lý. Hưng và Quang hay đưa cho một cái túi, tập tài liệu để đưa cho các lãnh đạo Ban quản lý và bị cáo đưa xong đi về “không biết bên trong có gì”. Bị cáo cũng như các cán bộ khác của tập đoàn, vẫn khẳng định “làm việc với cơ quan điều tra mới biết đó là tiền”.
Trước lời khai này, chủ tọa Vũ Quang Huy hỏi: “Thế là bị cáo bị oan à? Đưa cái túi mà không biết bên trong có gì, nhập số liệu vào cũng không biết là tiền hoa hồng chia lãnh đạo, thế là oan rồi?”. Hạnh sốt sắng đáp “không oan”, chỉ là “không biết những người nhận tiền đấy là như thế nào, hoàn toàn bị động”.
Chủ tọa lúc này phân tích “chẳng qua các bị cáo làm việc đó nhiều quá rồi, thấy nó là tiền lệ rồi không thấy là sai. Các bị cáo đều ý thức được hết, bị cáo làm việc đó quá nhiều rồi nên coi là bình thường. Nhập số liệu ra cái số tiền là phải biết tiền đó là gì, cầm cái phong bì đến mà bảo không biết cái gì bên trong?”. Bà Hằng nghe vậy im lặng, sau đó được yêu cầu về chỗ.
Phiên tòa kết thúc phần xét hỏi, tạm nghỉ chiều nay, tiếp tục vào sáng mai.
Thanh Lam