Gần 20 năm qua, hàng trăm hộ dân tại Khu dân cư Hiệp Bình Chánh vẫn sống trong thấp thỏm khi phát hiện nhà đất đã mua bị chủ đầu tư thế chấp ngân hàng.
“Tôi mua đất xây nhà từ lúc tóc còn đen, giờ bạc trắng vẫn chưa nhận được sổ đỏ. Khi biết lô đất của gia đình bị sang tên cho người khác rồi đem cầm cố, vợ chồng tôi mất ăn mất ngủ. Chỉ mong tòa sớm trả lại quyền sở hữu hợp pháp”, ông Nguyễn Khoa, 70 tuổi, bức xúc.
Những ngày qua, ông Khoa cùng hơn 150 bị hại, người liên quan có mặt tại TAND TP HCM theo dõi phiên xử Ngô Xuân Trường (50 tuổi, nguyên giám đốc Công ty CP đầu tư Đại Hải) về tội Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản; Lưu Quang Lãm (66 tuổi, nguyên Chủ tịch HĐQT Công ty Đại Hải) về tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản.
Bị cáo Ngô Xuân Trường (trước) và bị cáo Lãm (áo trắng, được tại ngoại) tại phiên tòa. Ảnh: Bình Nguyên
Dự án Khu dân cư Hiệp Bình Chánh có diện tích gần 58.000 m², được giao cho Công ty TNHH Tư vấn đầu tư xây dựng K&N (sau đổi tên thành Công ty Đại Hải) làm chủ đầu tư từ năm 2001. Hai năm sau, công ty ký hợp tác với Chi nhánh Tổng công ty Sông Đà (nay là Công ty cổ phần ANI) để phân lô bán nền. Theo thỏa thuận, Đại Hải được hưởng 180 nền, Sông Đà được 239 nền. Các lô đất sau đó được bán cho khách hàng.
Công ty Đại Hải có nghĩa vụ làm thủ tục cấp sổ, song đến nay, mới 164 nền được cấp.
Theo bản án, khi làm giám đốc, do nợ hơn 36 tỷ đồng của nhiều người, ông Ngô Xuân Trường đã mang 17 lô đất trị giá hơn 10,7 tỷ đồng (đã bán cho cư dân) đi thế chấp và sang nhượng cho nhiều chủ nợ để cấn trừ. Các lô đất này tiếp tục bị bán, cầm cố lòng vòng cho nhiều bên.
Ông Lưu Quang Lãm bị cáo buộc dù biết 115 thửa đất đã bán cho dân, vẫn ký 7 hợp đồng thế chấp, bảo lãnh cho 6 công ty khác vay tổng cộng hơn 208 tỷ đồng. Sau khi bị phát hiện, ông Lãm đưa một phần tài sản thay thế để khắc phục nhưng vẫn còn nợ Ngân hàng Đông Á hơn 50 tỷ đồng.
Tại phiên tòa, cả hai thừa nhận hành vi bị cáo buộc, khai thiếu nợ nên phải “xoay vòng” bằng cách mang đất đã bán cho người dân đi cầm cố, chuyển nhượng.
Ông Nguyễn Khoa một trong các bị hại đến dự phiên tòa. Ảnh: Hải Duyên
Mang sấp hồ sơ đến phiên toà, ông Nguyễn Khoa cho biết, mua nền đất tại dự án từ năm 2008, đến 2017 vợ chồng ông dựng căn nhà tạm để ở và buôn bán nhỏ.
Đến năm 2019, ông bàng hoàng phát hiện nhà đất của mình đứng tên người khác và bị rao bán. Tìm hiểu sau đó, ông mới biết bị cáo Ngô Xuân Trường đã dùng lô đất gia đình ông mua chuyển nhượng cho chủ nợ để cấn trừ. Hiện giấy chứng nhận quyền sử dụng đất của ông đang bị thế chấp tại một ngân hàng ở Vũng Tàu với giá 8 tỷ đồng.
“Thiệt hại với chúng tôi là quá lớn. Khi mua đất xây nhà, vợ chồng tôi vay ngân hàng 2,5 tỷ đồng, dự định có sổ sẽ xoay sở trả nợ. Nhưng chờ mãi không thấy, số nợ giờ đã tăng lên 7 tỷ, khiến chúng tôi khốn khổ”, ông Khoa nói.
Cũng nằm trong 17 hộ bị Ngô Xuân Trường đem nền đất bán cho người khác, ông Vũ Nam Bắc, 49 tuổi, kể đã mua đất từ năm 2009 và dựng căn nhà ổn định sau đó. Mãi đến 2019, gia đình mới phát hiện thửa đất đã bị sang tên và chuyển nhượng.
“Bao nhiêu năm ở ổn định, nhưng chúng tôi không có giấy tờ nhà. Từ xin số nhà, cho đến đăng ký chỗ học cho con đều trắc trở. Nhiều lần liên hệ Công ty Đại Hải thì chỉ nhận được lời hẹn, không ngờ nhà đất của mình lại bị mang bán cho người khác”, ông Bắc bức xúc.
Ông hiện làm kỹ thuật hỗ trợ quân đội bảo vệ các nhà giàn, phần lớn thời gian lênh đênh ngoài biển, mỗi năm chỉ về nhà một, hai tháng. Việc đất đai vướng tranh chấp khiến ông luôn canh cánh, không thể yên tâm công tác vì ở nhà chỉ có vợ và con nhỏ.
Trước khi vụ án hình sự được khởi tố, ông cùng nhiều hộ dân còn bị lôi vào các vụ kiện tụng phát sinh khi ngân hàng nhận thế chấp chính mảnh đất họ đang ở. “Chúng tôi cần giấy tờ nhà để lo các thủ tục hành chính nhưng không biết đến bao giờ mới được trả lại quyền lợi chính đáng”, ông Bắc nói.
Bị hại và người liên quan dự phiên tòa. Ảnh: Hải Duyên
Không trực tiếp bị bán nền đất như nhiều hộ dân khác, nhà đất của ông Hồ Quyết Chiến, 53 tuổi, lại bị Lưu Quang Lãm mang đi thế chấp ngân hàng để bảo lãnh cho công ty khác vay tiền.
Ông Chiến cho biết đã mua nền biệt thự rộng 200 m2 từ Công ty Sông Đà năm 2007. Hơn mười năm sau, 2018, ông bất ngờ bị tòa triệu tập trong một vụ kiện giữa ngân hàng và doanh nghiệp mới vỡ lẽ nhà đất của mình đã bị đem thế chấp từ lúc nào.
Trước đó, ông nhiều lần gửi văn bản yêu cầu Công ty Đại Hải giải thích vì sao chưa được cấp sổ, chỉ nhận được câu trả lời “dự án chưa hoàn thiện hạ tầng, cây xanh”. Thực tế, sổ tổng của nhiều hộ dân đã được cấp từ 2007, nhưng công ty giữ lại và đến giai đoạn 2012-2013 đồng loạt mang đi thế chấp cho nhiều ngân hàng, bảo lãnh cho doanh nghiệp vay vốn.
“Chúng tôi vẫn ở ngay trên mảnh đất của mình nhưng luôn nơm nớp lo lắng. Nhà thì có nhưng muốn kinh doanh, sang nhượng cũng không thể. Trước là kiện tụng dân sự, giờ thêm vụ án hình sự phải theo đuổi rất mệt mỏi”, ông Chiến nói, nhấn mạnh rằng dù cư dân hoàn toàn đúng về lý nhưng “chừng nào chưa có bản án có hiệu lực của tòa, chúng tôi vẫn chưa thể yên tâm”.
Ngày 22/8, sau hơn một ngày xét xử, đại diện VKS đề nghị tòa tuyên phạt bị cáo Lãm mức án tù chung thân; bị cáo Trường 16-18 năm tù.
Về trách nhiệm dân sự, VKS đề nghị các bị cáo phải có trách nhiệm trả tiền cho ngân hàng; tuyên hủy các hợp đồng, giao dịch liên quan đến các giấy chứng nhận với ngân hàng; ngân hàng phải trả lại các giấy chứng nhận quyền sử dụng đất để người dân thực hiện thủ tục cấp sổ.
Quá trình tòa xét xử, nhiều cư dân có mặt đề nghị được xác định tư cách là người có quyền nghĩa vụ liên quan trong vụ án. Ngày 25/8, phiên tòa tiếp tục làm việc.
Hải Duyên