Điều trớ trêu là hành vi lừa đảo của ông Hải diễn ra 20 năm trước, đến khi bị bắt chịu tội thì các doanh nghiệp bị ông chiếm đoạt tiền đều đã giải thể.
Vậy trong trường hợp công ty bị hại giải thể, tiền bồi thường sẽ được ưu tiên thanh toán cho ai?
Mua hàng rồi “bỏ chạy”
Cuối năm 2003, ông Phạm Thái Phong (55 tuổi, ngụ Gò Vấp – TP.HCM) tố cáo ông Nguyễn Thanh Hải, giám đốc Doanh nghiệp sản xuất và gia công bao bì Vạn Hạnh có hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản.
Từ tố cáo trên, Cơ quan cảnh sát điều tra Công an quận Gò Vấp (cũ) đã điều tra chứng minh ông Hải mua giấy nhưng không trả tiền mà chiếm đoạt của nhiều doanh nghiệp.
Tháng 5-2002 ông Hải đến Công ty TNHH giấy thương mại T&T (địa chỉ ở xã Tân Kiên, Bình Chánh cũ) do ông Nguyễn Hồng Thái làm giám đốc và đề nghị ông Thái bán giấy duplex với số lượng lớn để sản xuất hộp bánh đậu xanh.
Sau khi thỏa thuận, tháng 11-2002 ông Thái ký hợp đồng mua bán giấy duplex các loại với ông Hải. Tổng số tiền mà ông Hải phải trả theo hợp đồng trên là 989 triệu đồng. Nhưng qua nhiều lần hứa hẹn, cam kết thì ông Hải chỉ trả cho ông Thái 395 triệu đồng và chiếm đoạt số tiền 594 triệu đồng còn lại rồi bỏ trốn.
Tiếp đến vào tháng 3-2003, ông Hải liên hệ Công ty giấy Việt Trì (quận 3 cũ) đặt vấn đề mua giấy. Tuy nhiên do Công ty giấy Việt Trì chưa có chi nhánh tại TP.HCM nên phải ký hợp đồng thông qua đại lý của công ty này là chi nhánh Công ty giấy Bãi Bằng (quận Tân Bình cũ).
Giao kết hợp đồng với Công ty Bãi Bằng xong, lần đầu ông Hải mua 6,6 tấn giấy duplex và trả ngay 59 triệu đồng. Khoảng 10 ngày sau, ông Hải tiếp tục mua hai lần nữa với tổng số tiền 458 triệu đồng nhưng không trả tiền rồi lặn mất tăm.
Ngoài ra quá trình ký kết hợp đồng với Công ty giấy Bãi Bằng, ông Hải quen biết ông Phạm Thái Phong (nhân viên công ty) nên nhờ ông Phong tìm mua 100 ream giấy lẻ duplex (đơn vị tính số lượng giấy) để in bao bì.
Ông Phong tin tưởng, giới thiệu cho ông Hải mua 100 ream giấy duplex với số tiền 52,2 triệu đồng của Doanh nghiệp tư nhân Hưng Tài (quận Tân Bình cũ) do ông Huỳnh Tại Quý làm giám đốc. Thế nhưng sau khi nhận hàng, ông Hải không thanh toán mà cắt đứt liên lạc.
Tháng 11-2003, ông Phạm Thái Phong, đại diện Doanh nghiệp tư nhân Hưng Tài, làm đơn tố cáo hành vi lừa đảo của ông Hải. Công an mời làm việc và tiến hành đối chất với ông Phong, ông Hải chỉ thừa nhận chiếm đoạt 12,2 triệu trong tổng số tiền 52,2 triệu đồng.
Tuy nhiên ông Hải không cung cấp được bằng chứng về việc trả số tiền trên. Do đó cơ quan điều tra cho rằng có đủ căn cứ xác định ông Hải chiếm đoạt số tiền 52,2 triệu đồng từ doanh nghiệp Hưng Tài.
Biền biệt suốt 20 năm
Tháng 12-2004, Công an quận Gò Vấp khởi tố bị can đối với ông Hải về tội “lừa đảo chiếm đoạt tài sản”, nhưng ông Hải đã bỏ trốn. Mãi đến đầu năm 2024 (gần 20 năm sau khi bị khởi tố), công an mới bắt được ông Hải. Sau khi phục hồi điều tra, vụ án được chuyển cho Cơ quan cảnh sát điều tra Công an TP.HCM thụ lý theo thẩm quyền.
Dù vậy đến lúc này, theo tài liệu điều tra, ông Nguyễn Hồng Thái (giám đốc Công ty giấy thương mại T&T) không yêu cầu ông Hải bồi thường thiệt hại đối với số tiền 594 triệu đồng.
Đối với chi nhánh Công ty giấy Bãi Bằng, kết quả điều tra xác định chi nhánh này đã chấm dứt hoạt động từ tháng 7-2005 nên cơ quan điều tra không thể ghi lời khai người đại diện chi nhánh để làm rõ yêu cầu bồi thường.
Trong khi đó kết quả xác minh doanh nghiệp Hưng Tài xác định doanh nghiệp này đã không còn hoạt động. Ông Huỳnh Tài Quý (giám đốc) thực tế không cư trú tại địa phương. Tương tự, ông Châu Thanh Quê (giám đốc Công ty Phương Thảo) cũng không yêu cầu ông Hải bồi thường về dân sự.
Ai sẽ được bồi thường?
Theo thạc sĩ Ngô Minh Tín (giảng viên Trường đại học Kinh tế – Luật, Đại học Quốc gia TP.HCM), hành vi của ông Nguyễn Thanh Hải (chiếm đoạt tiền mua giấy) là hành vi xâm phạm quan hệ sở hữu, dù các công ty bị hại đã giải thể và không có yêu cầu bồi thường, vụ án hình sự vẫn phải giải quyết nếu hành vi đủ yếu tố cấu thành tội phạm.
Còn luật sư Trần Minh Hùng (trưởng Văn phòng luật sư Gia Đình) cho rằng pháp luật quy định trong trường hợp công ty bị hại giải thể, tiền bồi thường sẽ được ưu tiên thanh toán cho các khoản nợ của công ty, bao gồm cả các khoản nợ lương, bảo hiểm, trợ cấp thôi việc của người lao động.
“Nếu còn dư số tiền còn lại sẽ được chia cho các chủ nợ khác theo thứ tự ưu tiên. Trong trường hợp không có các chủ nợ, không còn người thừa kế quyền và nghĩa vụ, không còn bị hại thì tiền được sung công quỹ.
Đối với tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản thì cho dù bị hại là các công ty đã giải thể nhưng tại thời điểm khởi tố các bị hại vẫn còn thì sau này phục hồi điều tra cơ quan tố tụng vẫn truy tố, xét xử bình thường theo quy định.
Tội lừa đảo không phải là tội khởi tố theo yêu cầu bị hại nên dù không có bị hại hoặc bị hại không yêu cầu thì cơ quan điều tra vẫn có quyền khởi tố, truy tố, xét xử”, luật sư phân tích.