Thu thuế ngay khi nhận cổ tức bằng cổ phiếu: Chưa cầm tiền đã lo nộp thuế?

Theo dự thảo của Bộ Tài chính, doanh nghiệp sẽ khấu trừ thuế thu nhập cá nhân tại nguồn ngay khi phát hành cổ phiếu thưởng hoặc cổ tức bằng cổ phiếu, thay vì đợi tới thời điểm cổ đông chuyển nhượng.

Nhiều ý kiến trái chiếu quanh đề xuất mới về đóng thuế cổ tức

Đề xuất mới khiến nhiều nhà đầu tư băn khoăn, bởi khi nhận cổ phiếu, họ chưa có dòng tiền mặt thực tế. Giá cổ phiếu sau chia tách thường điều chỉnh giảm tương ứng, nên họ cho rằng giá trị tài sản ròng không thực sự tăng, nhưng vẫn phải nộp thuế ngay lập tức.

Thậm chí, một số độc giả đặt câu hỏi: “Công ty chia cổ tức từ lợi nhuận sau thuế, tức là công ty đã đóng thuế thu nhập doanh nghiệp rồi. Cổ đông chính là chủ sở hữu công ty, tại sao lại phải đóng thêm thuế thu nhập cá nhân?”

Một ý kiến khác cũng cho rằng: “Mang tiếng là nhận cổ tức, nhưng tổng tài sản đâu có tăng thêm mà lại bị đánh thuế. Cổ phiếu chia về thì giá điều chỉnh giảm tương ứng, chỉ thêm rắc rối lưu ký và nghĩa vụ thuế”.

Thậm chí, có nhà đầu tư bức xúc đề xuất không nên chia cổ tức bằng cổ phiếu nữa, bởi ngoài việc không làm thay đổi giá trị thực của doanh nghiệp, cổ đông còn bị phát sinh thêm chi phí lưu ký và nghĩa vụ thuế không cần thiết.

Trao đổi với Tuổi Trẻ Online, ông Nguyễn An Huy, cố vấn tài chính cá nhân cấp cao tại FIDT, nhận định việc đánh thuế thu nhập cá nhân ngay khi nhận cổ tức bằng cổ phiếu là một nỗ lực chính đáng nhằm bịt lỗ hổng thất thu thuế tồn tại suốt nhiều năm qua.

Tuy nhiên ông cho rằng chính sách này thiếu tính thực tiễn, bởi đánh thuế lên một khoản “thu nhập” mà người nhận chưa có dòng tiền thật sẽ dễ tạo áp lực bán tháo trên thị trường, đặc biệt với nhà đầu tư nhỏ lẻ.

“Hiện nay, Chính phủ vẫn đang nỗ lực thu hút dòng vốn cá nhân vào thị trường chứng khoán – trong bối cảnh tỉ lệ người dân tham gia kênh này vẫn rất thấp so với bất động sản. Nếu đánh thuế ngay khi nhận cổ tức bằng cổ phiếu, tâm lý e ngại của nhà đầu tư có thể gia tăng”, ông Huy nhận định.

Ông nhấn mạnh, nguyên tắc thuế thu nhập là chỉ đánh vào khoản đã hiện thực hóa. 

Nếu vẫn buộc phải triển khai, Nhà nước nên cân nhắc các giải pháp như trả góp thuế, áp dụng ngưỡng miễn thuế hoặc chỉ thu khi phát sinh giao dịch chuyển nhượng, để tránh biến một chính sách chống thất thu thành rào cản phát triển thị trường vốn.

Ngoài ra chuyên gia FIDT đề xuất một giải pháp đã được áp dụng tại nhiều quốc gia, đó là doanh nghiệp khi chia cổ tức bằng cổ phiếu sẽ kèm thêm một phần tiền mặt nhỏ, đủ để khấu trừ thuế thay cho cổ đông.

“Ví dụ, nếu chia 100 cổ phiếu kèm theo 50.000 đồng tiền mặt, doanh nghiệp có thể khấu trừ trực tiếp 5% từ phần tiền mặt này để nộp thuế. Cách làm này vẫn đảm bảo nguyên tắc thu thuế tại thời điểm phát sinh quyền lợi, nhưng không gây áp lực tài chính cho nhà đầu tư, cũng không đẩy nghĩa vụ thuế xuống từng cá nhân nhỏ lẻ”, ông phân tích.

Theo ông Huy, quan trọng hơn, giải pháp này khả thi về mặt kỹ thuật, dễ thực hiện, đã có tiền lệ quốc tế và phù hợp với năng lực quản lý hiện nay của Việt Nam.

Nếu quyết thu, thu lúc nào hợp lý?

Trong khi đó, ông Phan Phương Nam – phó trưởng khoa luật thương mại Trường đại học Luật TP.HCM – lại cho rằng về nguyên tắc, việc thu thuế tại thời điểm cá nhân nhận được cổ tức là hợp lý, bởi thời điểm phát sinh nghĩa vụ thuế là khi cá nhân nhận được lợi ích.

Tuy nhiên vấn đề thực tiễn nằm ở chỗ, lợi ích này chưa thể chuyển hóa ngay thành tiền mặt, trong khi nghĩa vụ thuế lại yêu cầu thanh toán bằng tiền.

Một điểm đáng lưu ý là khi cá nhân nhận cổ tức bằng cổ phiếu, các cổ phiếu này thường chưa được đăng ký niêm yết bổ sung và chưa thể giao dịch ngay. Điều này có nghĩa là, dù muốn bán cổ phiếu để lấy tiền nộp thuế, nhà đầu tư cũng không thể thực hiện được, theo ông Nam.

Do vậy yêu cầu nộp thuế ngay khi tài sản chưa có tính thanh khoản là bất hợp lý và tạo áp lực không cần thiết lên người nộp thuế.

Để dung hòa lợi ích của nhà nước và người nộp thuế, ông Nam đề xuất thời điểm hợp lý nhất để tính và thu thuế là khi cổ phiếu được niêm yết bổ sung và chính thức giao dịch trên thị trường, cụ thể là ngày giao dịch đầu tiên.

Tại ngày giao dịch đầu tiên, người sở hữu cổ phiếu có toàn quyền định đoạt tài sản của mình. Họ có thể bán cổ phiếu để lấy tiền nộp thuế nếu cần. 

Ngoài ra việc tính thuế dựa trên giá đóng cửa trong ngày giao dịch đầu tiên sẽ phản ánh sát thực tế giá trị cổ phiếu trên thị trường. Đây là cơ sở khách quan và hợp lý, tránh việc tính thuế dựa trên giá lý thuyết, vốn có thể sai lệch với giá giao dịch thực tế.